ΕΚΘΕΣΗ σχετικά με τη θέσπιση μηχανισμού της ΕΕ για τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ:

Πρόταση διοργανικής συμφωνίας για την ενίσχυση των αξιών της Ένωσης

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ,

Έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδίως το άρθρο 295,

Εκτιμώντας τα ακόλουθα:

(1) Σύμφωνα με το άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), η Ένωση βασίζεται στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου, καθώς και του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες («αξίες της Ένωσης»).

(2) Σύμφωνα με το άρθρο 49 της ΣΕΕ, ο σεβασμός των αξιών της Ένωσης και η δέσμευση για την προαγωγή τους αποτελούν θεμελιώδη προϋπόθεση συμμετοχής στην Ένωση. Σύμφωνα με το άρθρο 7 της ΣΕΕ, η ύπαρξη σοβαρής και διαρκούς παραβίασης από κράτος μέλος των αξιών της Ένωσης μπορεί να οδηγήσει στην αναστολή των δικαιωμάτων ψήφου του αντιπροσώπου της κυβέρνησης αυτού του κράτους μέλους στο Συμβούλιο. Ο σεβασμός των αξιών της Ένωσης αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την επίτευξη υψηλού επιπέδου πίστης και αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών μελών.

(3) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή («τα τρία θεσμικά όργανα») αναγνωρίζουν τη σημασία που έχει ο σεβασμός των αξιών της Ένωσης. Ο σεβασμός των αξιών αυτών είναι απαραίτητος για την καλή λειτουργία της Ένωσης και την επίτευξη των στόχων της, όπως ορίζονται στο άρθρο 3 της ΣΕΕ. Τα τρία θεσμικά όργανα δεσμεύονται να συνεργαστούν μεταξύ τους καλή τη πίστει με στόχο να προωθηθεί και να ενισχυθεί ο σεβασμός των αξιών της Ένωσης.

(4) Τα τρία θεσμικά όργανα αναγνωρίζουν ότι τα υφιστάμενα εργαλεία για την προώθηση της συμμόρφωσης με τις αξίες της Ένωσης πρέπει να εξορθολογιστούν και να καταστούν πιο αποτελεσματικά. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να θεσπιστεί ένας ολοκληρωμένος και τεκμηριωμένος διοργανικός μηχανισμός, ο οποίος θα σέβεται τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, προκειμένου να βελτιωθεί ο συντονισμός μεταξύ των τριών θεσμικών οργάνων και να εδραιωθούν οι πρωτοβουλίες που αναλήφθηκαν προηγουμένως. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων, της 6ης και 7ης Ιουνίου 2013, ο μηχανισμός αυτός θα πρέπει να λειτουργεί «με διαφάνεια, βάσει στοιχείων που έχουν συλλεχθεί, συγκριθεί και αναλυθεί αντικειμενικά και βάσει ισότιμης μεταχείρισης όλων των κρατών μελών».

(5) Τα τρία θεσμικά όργανα συμφωνούν ότι ένας ετήσιος κύκλος παρακολούθησης των αξιών της Ένωσης είναι αναγκαίος για την ενίσχυση της προαγωγής και του σεβασμού των αξιών της Ένωσης. Ο ετήσιος κύκλος παρακολούθησης θα πρέπει να είναι συνεκτικός, αντικειμενικός, αμερόληπτος και τεκμηριωμένος, και να εφαρμόζεται ισότιμα και δίκαια σε όλα τα κράτη μέλη. Ο ετήσιος κύκλος παρακολούθησης θα πρέπει να έχει ως πρωταρχικό στόχο την πρόληψη των παραβιάσεων των αξιών της Ένωσης και της μη συμμόρφωσης με αυτές, την έμφαση σε θετικές εξελίξεις και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, ενώ παράλληλα θα αποτελεί κοινή βάση για άλλες δράσεις των τριών θεσμικών οργάνων. Τα τρία θεσμικά όργανα συμφωνούν επίσης να αξιοποιήσουν την παρούσα διοργανική συμφωνία για να ενσωματώσουν υφιστάμενα μέσα και πρωτοβουλίες που αφορούν την προαγωγή και τον σεβασμό των αξιών της Ένωσης, ιδίως την ετήσια έκθεση για το κράτος δικαίου, τον ετήσιο διάλογο του Συμβουλίου για το κράτος δικαίου και το πλαίσιο της Επιτροπής για το κράτος δικαίου, έτσι ώστε να αποφευχθούν οι αλληλεπικαλύψεις και να ενισχυθεί η συνολική αποτελεσματικότητα.

(6) Ο κύκλος ετήσιας παρακολούθησης θα πρέπει να περιλαμβάνει ένα προπαρασκευαστικό στάδιο, τη δημοσίευση ετήσιας έκθεσης παρακολούθησης σχετικά με τη συμμόρφωση με τις αξίες της Ένωσης με συστάσεις ανά χώρα και ένα στάδιο περαιτέρω εξέτασης, το οποίο μεταξύ άλλων θα αφορά την εφαρμογή των εν λόγω συστάσεων. Ο ετήσιος κύκλος παρακολούθησης θα πρέπει να διεξάγεται με διαφάνεια και ανοικτότητα όπως και με τη συμμετοχή τόσο των πολιτών όσο και της κοινωνίας των πολιτών και θα πρέπει να προστατεύεται από την παραπληροφόρηση.

(7) Τα τρία θεσμικά όργανα συμμερίζονται την άποψη ότι ο ετήσιος κύκλος παρακολούθησης θα πρέπει να αντικαταστήσει τις αποφάσεις 2006/928/ΕΚ[15] και 2006/929/ΕΚ[16] της Επιτροπής και να εκπληρώσει, μεταξύ άλλων, τους στόχους των εν λόγω αποφάσεων. Η παρούσα διοργανική συμφωνία δεν θίγει την πράξη προσχώρησης του 2005, και ιδίως τα άρθρα 37 και 38 αυτής.

(8) Ο ετήσιος κύκλος παρακολούθησης θα πρέπει επίσης να συμπληρώνει και να συνάδει με άλλα μέσα που αφορούν την προαγωγή και ενίσχυση των αξιών της Ένωσης. Ειδικότερα, τα τρία θεσμικά όργανα δεσμεύονται να χρησιμοποιούν τα πορίσματα των ετήσιων εκθέσεων παρακολούθησης κατά την αξιολόγηση του κατά πόσον υφίσταται σαφής κίνδυνος σοβαρής παραβίασης ή σοβαρή και διαρκής παραβίαση των αξιών της Ένωσης από κράτος μέλος, στο πλαίσιο εφαρμογής του άρθρου 7 της ΣΕΕ. Ομοίως, η Επιτροπή έχει δεσμευτεί να χρησιμοποιεί τα πορίσματα της ετήσιας έκθεσης παρακολούθησης στο πλαίσιο της αξιολόγησης του κατά πόσον θα πρέπει να κινηθεί διαδικασία επί παραβάσει και κατά πόσον υπάρχουν γενικευμένες ελλείψεις όσον αφορά το κράτος δικαίου στα κράτη μέλη, σύμφωνα με το άρθρο 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2020/xxxx του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου[17]. Τα τρία θεσμικά όργανα συμφωνούν ότι οι ετήσιες εκθέσεις παρακολούθησης θα πρέπει γενικότερα να καθοδηγούν τις δράσεις τους σε σχέση με τις αξίες της Ένωσης.

(9) Σύμφωνα με το άρθρο 295 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), η παρούσα διοργανική συμφωνία ορίζει τις πρακτικές λεπτομέρειες μόνο για τη διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, όπως ορίζεται δε στο άρθρο 13 παράγραφος 2 της ΣΕΕ, τα εν λόγω θεσμικά όργανα δρουν εντός των ορίων των αρμοδιοτήτων που τους ανατίθενται από τις Συνθήκες, σύμφωνα με τις διαδικασίες, τους όρους και τους σκοπούς τους οποίους προβλέπουν. Η παρούσα διοργανική συμφωνία δεν θίγει τις προνομίες του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά την αυθεντική ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης.

ΣΥΜΦΩΝΗΣΑΝ ΤΑ ΑΚΟΛΟΥΘΑ:

I. ΣΤΟΧΟΙ

1. Τα τρία θεσμικά όργανα συμφωνούν να προωθήσουν και να ενισχύσουν τον σεβασμό των αξιών της Ένωσης, σύμφωνα με το άρθρο 2 της ΣΕΕ, μέσω του συντονισμού των προσπαθειών τους και μέσω συνεργασίας.

II. ΕΤΗΣΙΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ

2. Τα τρία θεσμικά όργανα συμφωνούν να καθιερώσουν, σύμφωνα με την αρχή της καλόπιστης και αμοιβαίας συνεργασίας, έναν ετήσιο κύκλο παρακολούθησης των αξιών της Ένωσης, ο οποίος θα καλύπτει θέματα και βέλτιστες πρακτικές σε όλους τους τομείς που άπτονται των αξιών της Ένωσης. Ο κύκλος ετήσιας παρακολούθησης περιλαμβάνει ένα προπαρασκευαστικό στάδιο, τη δημοσίευση ετήσιας έκθεσης παρακολούθησης με συστάσεις σχετικά με τις αξίες της Ένωσης («ετήσια έκθεση») και ένα στάδιο περαιτέρω εξέτασης.

3. Τα τρία θεσμικά όργανα συμφωνούν να συστήσουν μόνιμη διοργανική ομάδα εργασίας για τις αξίες της Ένωσης («ομάδα εργασίας»). Η ομάδα εργασίας διευκολύνει τον συντονισμό και τη συνεργασία μεταξύ των τριών θεσμικών οργάνων στο πλαίσιο του ετήσιου κύκλου παρακολούθησης. Η ομάδα εργασίας ενημερώνει ανά τακτά χρονικά διαστήματα το κοινό σχετικά με τις εργασίες της.

4. Μια ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων συμβουλεύει την ομάδα εργασίας και τα τρία θεσμικά όργανα. Σε συνεργασία με τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων προσδιορίζει με αμεροληψία τις κύριες θετικές και αρνητικές εξελίξεις σε κάθε κράτος μέλος και συμβάλλει στην ανάπτυξη μεθοδολογίας για την ετήσια έκθεση. Τα τρία θεσμικά όργανα μπορούν να συμβουλεύονται την ομάδα σε οποιοδήποτε στάδιο του ετήσιου κύκλου παρακολούθησης.

Προπαρασκευαστικό στάδιο

5. Σε ετήσια βάση, η Επιτροπή διοργανώνει στοχευμένη διαβούλευση με ενδιαφερόμενα μέρη προκειμένου να συλλέξει πληροφορίες για την ετήσια έκθεση. Η διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη πραγματοποιείται κατά τo πρώτο τρίμηνο κάθε έτους. Η διαβούλευση είναι διαφανής και βασίζεται σε σαφή και αυστηρή μεθοδολογία που εγκρίθηκε από την ομάδα εργασίας. Σε κάθε περίπτωση, η μεθοδολογία περιλαμβάνει, σε κατάλληλη μορφή, τους στόχους αναφοράς, όπως εκείνους που απαριθμούνται στα παραρτήματα των αποφάσεων 2006/928/ΕΚ και 2006/929/ΕΚ της Επιτροπής.

6. Η διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη παρέχει σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, σε εθνικούς οργανισμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων και σε φορείς ισότητας, σε επαγγελματικές ενώσεις και δίκτυα, στα όργανα του Συμβουλίου της Ευρώπης και άλλων διεθνών οργανισμών, στα θεσμικά και λοιπά όργανα και τους οργανισμούς της Ένωσης και στα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων των αρμόδιων εθνικών αρχών, τη δυνατότητα να συνεισφέρουν στην ετήσια έκθεση. Η Επιτροπή ενσωματώνει στην ετήσια έκθεση τις πληροφορίες που παρέχονται από τα ενδιαφερόμενα μέρη. Η Επιτροπή δημοσιοποιεί τις συνεισφορές στη διαβούλευση στον δικτυακό της τόπο πριν από τη δημοσίευση της ετήσιας έκθεσης.

7. Κατά την εκπόνηση της ετήσιας έκθεσης, η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη όλες τις πληροφορίες που έχει στη διάθεσή της, βάσει της μεθοδολογίας που συμφώνησε η ομάδα εργασίας. Ιδιαίτερη σημασία έχουν εν προκειμένω οι εκθέσεις και τα στοιχεία του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων οργάνων και οργανισμών της Ένωσης, του Συμβουλίου της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων της Επιτροπής της Βενετίας και της Ομάδας χωρών κατά της διαφθοράς, καθώς και άλλων διεθνών οργανισμών που εκπονούν σχετικές μελέτες και αξιολογήσεις. Όταν η ετήσια έκθεση, όπως εκπονείται από την Επιτροπή, αποκλίνει από τα πορίσματα της ομάδας ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο μπορούν να ζητήσουν από την Επιτροπή να εξηγήσει τους λόγους στην ομάδα εργασίας.

8. Ορισθέντες αντιπρόσωποι των τριών θεσμικών οργάνων, μετά από συμφωνία με την ομάδα εργασίας, έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιούν διερευνητικές επισκέψεις στα κράτη μέλη για να συλλέξουν πρόσθετες πληροφορίες και να εξακριβώσουν κατά πόσον τηρούνται οι αξίες της Ένωσης στα οικεία κράτη μέλη. Η Επιτροπή ενσωματώνει τα πορίσματα στην ετήσια έκθεση.

9. Η Επιτροπή ενημερώνει τακτικά την ομάδα εργασίας για την πρόοδο που σημειώθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου.

Ετήσια έκθεση και συστάσεις

10. Η Επιτροπή συντάσσει την ετήσια έκθεση με βάση τις πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο. Η ετήσια έκθεση θα πρέπει να καλύπτει τόσο θετικές όσο και αρνητικές εξελίξεις σχετικά με τις αξίες της Ένωσης στα κράτη μέλη. Η ετήσια έκθεση είναι αμερόληπτη, βασίζεται σε στοιχεία που έχουν συλλεγεί με αντικειμενικό τρόπο και τηρεί την αρχή της ίσης μεταχείρισης των κρατών μελών. Η έκθεση θα πρέπει να είναι αρκούντως εμπεριστατωμένη ώστε να αποτυπώνει τη σοβαρότητα της συγκεκριμένης κατάστασης Στην ετήσια έκθεση περιλαμβάνεται μια ενότητα για τις διαδικασίες επί παραβάσει όσον αφορά τις αξίες της Ένωσης.

11. Η ετήσια έκθεση περιλαμβάνει ειδικές ανά κράτος μέλος συστάσεις με στόχο την ενίσχυση της προστασίας και της προαγωγής των αξιών της Ένωσης. Οι συστάσεις καθορίζουν συγκεκριμένους στόχους και χρονοδιαγράμματα εφαρμογής και λαμβάνουν δεόντως υπόψη τυχόν ανησυχίες που εκφράζονται σε αιτιολογημένες προτάσεις που εγκρίνονται δυνάμει του άρθρου 7 παράγραφος 1 της ΣΕΕ. Οι συστάσεις λαμβάνουν υπόψη την ποικιλομορφία των πολιτικών και νομικών συστημάτων των κρατών μελών. Η εφαρμογή των συστάσεων αξιολογείται σε επόμενες ετήσιες εκθέσεις ή επείγουσες εκθέσεις, κατά περίπτωση.

12. Η ετήσια έκθεση, καθώς και οι περιεχόμενες σε αυτήν συστάσεις, δημοσιεύονται τον Σεπτέμβριο κάθε έτους. Η ημερομηνία δημοσίευσης ορίζεται με κοινή συμφωνία των τριών θεσμικών οργάνων στο πλαίσιο της ομάδας εργασίας. Πριν από τη δημοσίευσή του, η Επιτροπή υποβάλλει το σχέδιο ετήσιας έκθεσης στην ομάδα εργασίας.

Περαιτέρω εξέταση

13. Το αργότερο εντός δύο μηνών από την ημερομηνία δημοσίευσής της, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εξετάζουν το περιεχόμενο της ετήσιας έκθεσης. Οι σχετικές διαβουλεύσεις δημοσιοποιούνται. Το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο τοποθετούνται επί της ετήσιας έκθεσης μέσω ψηφισμάτων και συμπερασμάτων. Στο πλαίσιο της εξέτασης αυτής, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αξιολογούν και ελέγχουν κατά πόσο οι προηγούμενες συστάσεις έχουν εφαρμοστεί από τα κράτη μέλη και, μεταξύ άλλων, κατά πόσον έχουν εφαρμοστεί οι σχετικές αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα τρία θεσμικά όργανα ασκούν τις αντίστοιχες αρμοδιότητές τους δυνάμει των Συνθηκών με στόχο να συμβάλουν στην αποτελεσματική περαιτέρω εξέταση. Τα τρία θεσμικά όργανα καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να προωθηθεί εγκαίρως ο διάλογος σχετικά με την ετήσια έκθεση στα κράτη μέλη, και ιδίως στα εθνικά κοινοβούλια.

14. Με βάση τα πορίσματα της ετήσιας έκθεσης, η Επιτροπή, είτε με δική της πρωτοβουλία είτε κατόπιν αιτήματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ή του Συμβουλίου, ξεκινά διάλογο με ένα ή περισσότερα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων των αρμόδιων αρχών, με στόχο να διευκολυνθεί η εφαρμογή των συστάσεων. Η Επιτροπή υποβάλλει τακτικά εκθέσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο σχετικά με την πρόοδο του διαλόγου. Η Επιτροπή μπορεί ανά πάσα στιγμή, μεταξύ άλλων κατόπιν αιτήματος του ενδιαφερόμενου κράτους μέλους, να προσφέρει τεχνική βοήθεια στα κράτη μέλη μέσω διαφόρων δραστηριοτήτων. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διοργανώνει, σε συνεργασία με τα εθνικά κοινοβούλια, διακοινοβουλευτική συζήτηση σχετικά με τα πορίσματα της ετήσιας έκθεσης.

15. Τα τρία θεσμικά όργανα θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα πορίσματα της ετήσιας έκθεσης κατά τον καθορισμό χρηματοδοτικών προτεραιοτήτων. Ειδικότερα, η Επιτροπή θα πρέπει να περιλαμβάνει στοχευμένη στήριξη στους εθνικούς φορείς που συμβάλλουν στην προστασία και την προαγωγή των αξιών της Ένωσης, όπως οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και των μέσων ενημέρωσης, κατά την κατάρτιση των σχετικών ετήσιων προγραμμάτων εργασίας σχετικά με την εκταμίευση των ενωσιακών χρηματοδοτήσεων που τελούν είτε υπό επιμερισμένη και υπό άμεση διαχείριση.

16. Με την επιφύλαξη των εξουσιών της Επιτροπής σύμφωνα με το άρθρο 258 της ΣΛΕΕ και σύμφωνα με το άρθρο 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2020/xxxx και του δικαιώματος ενός τρίτου των κρατών μελών, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Επιτροπής να υποβάλουν στο Συμβούλιο αιτιολογημένη πρόταση σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 1 της ΣΕΕ, τα τρία θεσμικά όργανα συμφωνούν ότι οι ετήσιες εκθέσεις θα πρέπει να καθοδηγούν τις δράσεις τους όσον αφορά τις αξίες της Ένωσης.

17. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο δύνανται να ζητήσουν από την Επιτροπή να καταρτίσει επιπρόσθετες κατευθυντήριες γραμμές και δείκτες για την αντιμετώπιση σχετικών οριζόντιων ζητημάτων, τα οποία προκύπτουν από τον ετήσιο κύκλο παρακολούθησης.

Επείγουσα έκθεση

18. Όταν η κατάσταση που επικρατεί σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη αποτελεί άμεση και σοβαρή απειλή για τις αξίες της Ένωσης, η Επιτροπή μπορεί, είτε με δική της πρωτοβουλία είτε κατόπιν αιτήματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ή του Συμβουλίου, να εκπονήσει επείγουσα έκθεση για την κατάσταση αυτή. Η Επιτροπή συντάσσει την έκθεση σε συνεννόηση με την ομάδα εργασίας. Η Επιτροπή καταρτίζει αμελλητί την επείγουσα έκθεση και τη δημοσιοποιεί το αργότερο εντός δύο μηνών από την υποβολή αιτήματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ή του Συμβουλίου. Τα πορίσματα της επείγουσας έκθεσης ενσωματώνονται στην επόμενη ετήσια έκθεση. Η επείγουσα έκθεση μπορεί να περιέχει συστάσεις για την αντιμετώπιση της επικείμενης απειλής για τις αξίες της Ένωσης.

III. ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕ ΑΛΛΑ ΜΕΣΑ

19. Τα τρία θεσμικά όργανα αναγνωρίζουν ότι ο ετήσιος κύκλος παρακολούθησης και οι λοιποί μηχανισμοί για την προστασία και την προώθηση των αξιών της Ένωσης, και ιδίως η διαδικασία που ορίζεται στο άρθρο 7 της ΣΕΕ και στον κανονισμό (ΕΕ) 2020/xxxx, καθώς και οι διαδικασίες επί παραβάσει, έχουν συμπληρωματικό χαρακτήρα. Τα τρία θεσμικά όργανα δεσμεύονται να λαμβάνουν υπόψη τους στόχους της παρούσας διοργανικής συμφωνίας κατά τη διαμόρφωση των πολιτικών της Ένωσης.

20. Όταν στην ετήσια έκθεση διαπιστώνονται συστημικές ελλείψεις όσον αφορά μία ή περισσότερες αξίες της Ένωσης, τα τρία θεσμικά όργανα δεσμεύονται να λάβουν αμελλητί τα κατάλληλα μέτρα, στο πλαίσιο των ανατιθέμενων από τις Συνθήκες αντίστοιχων αρμοδιοτήτων τους. Τα τρία θεσμικά όργανα συμφωνούν ότι τα πορίσματα της ετήσιας έκθεσης λειτουργούν ως βάση για να αποφασιστεί η ενεργοποίηση της διαδικασίας δυνάμει του άρθρου 7 της ΣΕΕ και για την κίνηση διαδικασιών επί παραβάσει όσον αφορά την προστασία των αξιών της Ένωσης. Τα τρία θεσμικά όργανα εξετάζουν, μεταξύ άλλων, κατά πόσον οι πολιτικές της Ένωσης που απαιτούν υψηλό επίπεδο αμοιβαίας εμπιστοσύνης μπορούν, υπό το φως των συστημικών ελλείψεων που εντοπίστηκαν στην ετήσια έκθεση, να υλοποιηθούν.

21. Ο ετήσιος κύκλος παρακολούθησης που θεσπίζεται με την παρούσα συμφωνία αντικαθιστά τον μηχανισμό για τη συνεργασία και τον έλεγχο της προόδου στη Ρουμανία όσον αφορά την επίτευξη των ειδικών στόχων αναφοράς στους τομείς της δικαστικής μεταρρύθμισης και της καταπολέμησης της διαφθοράς, ο οποίος θεσπίστηκε με την απόφαση 2006/928/ΕΚ της Επιτροπής, καθώς και τον μηχανισμό για τη συνεργασία και τον έλεγχο της προόδου στη Βουλγαρία όσον αφορά την επίτευξη των ειδικών στόχων αναφοράς στους τομείς της δικαστικής μεταρρύθμισης και της καταπολέμησης της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, ο οποίος θεσπίστηκε με την απόφαση 2006/929/ΕΚ της Επιτροπής, και υλοποιεί, μεταξύ άλλων, τους στόχους που επιδιώκονται με τις εν λόγω αποφάσεις. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή δεσμεύεται να καταργήσει τις εν λόγω αποφάσεις σε εύθετο χρόνο.

Κοινές ρυθμίσεις για το άρθρο 7 της ΣΕΕ

22. Τα τρία θεσμικά όργανα δεσμεύονται να χρησιμοποιούν τα πορίσματα των ετήσιων εκθέσεων παρακολούθησης κατά την αξιολόγηση του κατά πόσον υφίσταται σαφής κίνδυνος σοβαρής παραβίασης ή σοβαρή και διαρκής παραβίαση των αξιών της Ένωσης από κράτος μέλος σύμφωνα με το άρθρο 7 της ΣΕΕ.

23. Προκειμένου να ενισχυθούν η διαφάνεια και η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας που προβλέπεται στο άρθρο 7 της ΣΕΕ, τα τρία θεσμικά όργανα συμφωνούν να διασφαλίσουν ότι το θεσμικό όργανο που υποβάλει πρόταση δυνάμει του άρθρου 7 παράγραφος 1 της ΣΕΕ δύναται να παρουσιάσει την εν λόγω πρόταση στο Συμβούλιο, και ότι παραμένει πλήρως ενημερωμένο και συμμετέχει σε όλα τα στάδια της διαδικασίας. Τα τρία θεσμικά όργανα συμφωνούν να διαβουλεύονται τακτικά µεταξύ τους στο πλαίσιο της ομάδας εργασίας σχετικά με διαδικασίες που έχουν κινηθεί ή ενδέχεται να κινηθούν δυνάμει του άρθρου 7 της ΣΕΕ.

24. Τα τρία θεσμικά όργανα συμφωνούν να επεξεργαστούν τις λεπτομέρειες που αποσκοπούν στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας που προβλέπεται στο άρθρο 7 της ΣΕΕ. Οι νέες αυτές λεπτομέρειες μπορεί να περιλαμβάνουν τακτικό χρονοδιάγραμμα ακροάσεων και συνεδριάσεων για την τρέχουσα κατάσταση, συστάσεις που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των ανησυχιών που εκφράζονται στην αιτιολογημένη πρόταση και χρονοδιαγράμματα εφαρμογής.

Κοινές ρυθμίσεις για τους δημοσιονομικούς όρους

25. Τα τρία θεσμικά όργανα δεσμεύονται να χρησιμοποιούν τα πορίσματα της ετήσιας έκθεσης παρακολούθησης κατά την αξιολόγηση του κατά πόσον υπάρχουν γενικευμένες ελλείψεις όσον αφορά το κράτος δικαίου στα κράτη μέλη, σύμφωνα με το άρθρο 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2020/xxxx, καθώς και κατά κάθε άλλη σχετική αξιολόγηση την οποία διενεργούν σχετικά με υφιστάμενα και μελλοντικά δημοσιονομικά εργαλεία. Όταν στην ετήσια έκθεση διαπιστώνεται ότι γενικευμένη έλλειψη όσον αφορά το κράτος δικαίου σε ένα κράτος μέλος επηρεάζει ή κινδυνεύει να επηρεάσει τις αρχές της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης ή την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, η Επιτροπή αποστέλλει γραπτή κοινοποίηση στο εν λόγω κράτος μέλος σύμφωνα με το άρθρο 5 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2020/xxxx.

IV. ΤΕΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

26. Τα τρία θεσμικά όργανα λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα, προκειμένου να διασφαλίζουν ότι διαθέτουν τα μέσα και τους πόρους που απαιτούνται για την ορθή εφαρμογή της παρούσας διοργανικής συμφωνίας.

27. Τα τρία θεσμικά όργανα παρακολουθούν από κοινού και αδιαλείπτως την εφαρμογή της παρούσας διοργανικής συμφωνίας, τόσο σε πολιτικό επίπεδο με τακτικές συζητήσεις, όσο και σε τεχνικό επίπεδο στο πλαίσιο της ομάδας εργασίας.

28. Η παρούσα συμφωνία αρχίζει να ισχύει την ημέρα της υπογραφής της.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Η Ένωση δημιουργήθηκε ως απάντηση σε δύο παγκοσμίους πολέμους και σε περιόδους κατάφωρης παραβίασης των αξιών της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, και θεμελιώθηκε ακριβώς στις αξίες αυτές, όπως ορίζονται στο άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ). Οι αξίες αυτές είναι κοινές για όλα τα κράτη μέλη και στηρίζουν ολόκληρη τη λειτουργία της Ένωσης.

Όπως ορίζεται στο άρθρο 49 της ΣΕΕ, ο σεβασμός των αξιών της Ένωσης αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την απόκτηση της ιδιότητας του μέλους της Ένωσης· στο πλαίσιο της διαδικασίας προσχώρησης, η Ένωση αξιολογεί την προσήλωση μιας υποψήφιας χώρας στις αξίες της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένης της δέσμευσής της για τήρηση των αρχών της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, και η ιδιότητα του μέλους δεν αποκτάται εάν η δέσμευση αυτή δεν αποτυπώνεται με επαρκή σαφήνεια στη νομοθεσία και στην πράξη.

Την τελευταία δεκαετία σημειώθηκαν επονείδιστες επιθέσεις κατά του κράτους δικαίου, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και άλλων αξιών της Ένωσης σε αρκετά κράτη μέλη. Η πείρα έχει δυστυχώς καταδείξει ότι τα μέσα που διαθέτει η Ένωση, συμπεριλαμβανομένης της διαδικασίας που ορίζεται στο άρθρο 7 της ΣΕΕ, είναι αναποτελεσματικά και κατακερματισμένα. Είναι αξιέπαινο το γεγονός ότι η Επιτροπή έλαβε μέτρα για την εκπόνηση ετήσιας έκθεσης για το κράτος δικαίου, για πρώτη φορά το 2020, αλλά η εν λόγω έκθεση δεν καλύπτει αρκετά σημαντικά θέματα, ιδίως τη δημοκρατία και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Επιπλέον, η ετήσια παρακολούθηση των αξιών που αναφέρονται στο άρθρο 2 της ΣΕΕ θα πρέπει να βασίζεται σε νομικά δεσμευτική πράξη της Ένωσης, όπως μια διοργανική συμφωνία βάσει του άρθρου 295 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο σχέδιο έκθεσης αναγνωρίζεται το γεγονός ότι η Ένωση παραμένει μέχρι στιγμής θεσμικά ανεπαρκής και, επομένως, δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει φαινόμενα οπισθοδρόμησης και παραβίασης της δημοκρατίας, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη. Είναι, επίσης, δυσάρεστο το γεγονός ότι το Συμβούλιο δεν κατάφερε να σημειώσει ουσιαστική πρόοδο όσον αφορά την επιβολή των αξιών της Ένωσης στο πλαίσιο των εν εξελίξει διαδικασιών του άρθρου 7 της ΣΕΕ, γεγονός το οποίο στην πραγματικότητα καθιστά δυνατή τη συνεχιζόμενη απόκλιση από τις αξίες που απορρέουν από το άρθρο 2 της ΣΕΕ.

Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η έλλειψη ενός ολοκληρωμένου μηχανισμού που να μπορεί να εξετάζει ολιστικά την κατάσταση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και όλων των άλλων αξιών της Ένωσης, ενώ παράλληλα να λαμβάνει υπόψη την ανάγκη να αντιμετωπίζονται όλα τα κράτη μέλη με τον ίδιο τρόπο και με βάση διαφανή και σαφή κριτήρια, ο εισηγητής προτείνει στην Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο να δημιουργήσουν από κοινού έναν μηχανισμό για την παρακολούθηση όλων των κρατών μελών σε ετήσια βάση όσον αφορά την προσήλωσή τους στις αξίες της Ένωσης, μέσω της σύναψης διοργανικής συμφωνίας για τον σκοπό αυτό.

Η προτεινόμενη διοργανική συμφωνία αποσκοπεί στον καθορισμό ρυθμίσεων που θα προωθήσουν και θα ενισχύσουν τον σεβασμό των αξιών της Ένωσης μέσω του συντονισμού και της συνεργασίας μεταξύ του Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής. Τούτο συνεπάγεται ετήσιο κύκλο παρακολούθησης που θα καλύπτει όλες τις αξίες της Ένωσης σε όλα τα κράτη μέλη βάσει αντικειμενικών και διαφανών κριτηρίων και θα οδηγεί σε ετήσια έκθεση. Η συνεργασία και ο συντονισμός θα πραγματοποιούνται μέσω διοργανικής ομάδας εργασίας που θα υποστηρίζεται από ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων. Η ετήσια έκθεση δεν θα εξετάζει μόνο τις αρνητικές εξελίξεις, αλλά θα εντοπίζει επίσης βέλτιστες πρακτικές και θετικά βήματα.

Λαμβάνοντας υπόψη το έργο που επιτελούν, μεταξύ άλλων, η κοινωνία των πολιτών, οι εθνικοί οργανισμοί για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα όργανα του Συμβουλίου της Ευρώπης, καθώς και άλλοι διεθνείς και ενωσιακοί οργανισμοί, ο εισηγητής προτείνει να καθοριστεί με σαφήνεια ο τρόπος με τον οποίο οι εργασίες τους θα τροφοδοτούν την ετήσια έκθεση και ο τρόπος με τον οποίο θα συμμετέχουν οι εν λόγω ενδιαφερόμενοι φορείς. Το σχέδιο διοργανικής συμφωνίας λαμβάνει επίσης υπόψη τους υφιστάμενους μηχανισμούς και διαδικασίες για την προστασία και την προώθηση των αξιών της Ένωσης, ιδίως τη διαδικασία που ορίζεται στο άρθρο 7 της ΣΕΕ, τις διαδικασίες επί παραβάσει και το σχέδιο κανονισμού για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης σε περίπτωση γενικών ελλείψεων. Προκειμένου να αποφευχθούν οι αλληλεπικαλύψεις και να διασφαλιστεί ότι όλα τα μέτρα κατά των κρατών μελών λαμβάνονται στην ίδια βάση, ο εισηγητής προτείνει να χρησιμοποιείται η ετήσια έκθεση ως βάση για τη λήψη απόφασης σχετικά με το κατά πόσον θα ενεργοποιηθεί η διαδικασία του άρθρου 7 της ΣΕΕ και για την αξιολόγηση του κατά πόσον άλλα μέσα, μεταξύ άλλων όσον αφορά τους δημοσιονομικούς όρους, είναι κατάλληλα.

Η έκθεση βασίζεται στην πολύτιμη συμβολή των σκιωδών εισηγητών και σε γνωμοδοτήσεις των επιτροπών JURI και AFCO. Αναμένεται ότι η έγκριση του σχεδίου ψηφίσματος με το συνημμένο σχέδιο διοργανικής συμφωνίας θα οδηγήσει σε εποικοδομητικές διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο και την Επιτροπή και, εν τέλει, σε έναν ισχυρό μηχανισμό της ΕΕ για τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα.

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΝΟΜΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ (14.9.2020)

προς την Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων

που περιέχει συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με τη θέσπιση μηχανισμού της ΕΕ για τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα

(2020/2072(INL))

Συντάκτης γνωμοδότησης (*): Tiemo Wölken

(Πρωτοβουλία – άρθρο 47 του Κανονισμού)

(*) Συνδεδεμένη επιτροπή – Άρθρο 57 του Κανονισμού

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η Επιτροπή Νομικών Θεμάτων καλεί την Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων, αρμόδια επί της ουσίας:

– να συμπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσματός της τις ακόλουθες προτάσεις:

A. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανεξαρτησία, η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα των εθνικών συστημάτων δικαιοσύνης είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική απονομή δικαιοσύνης για πολίτες και επιχειρήσεις σε υποθέσεις αστικού, εμπορικού και διοικητικού χαρακτήρα· λαμβάνοντας υπόψη ότι ο πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης παρέχει ουσιαστικά στοιχεία σχετικά με αυτές τις παραμέτρους και αποτελεί εργαλείο σύγκρισης·

B. λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με το άρθρο 6 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ένωση αναγνωρίζει τα δικαιώματα, τις ελευθερίες και τις αρχές που περιέχονται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ο Χάρτης), ο οποίος έχει το ίδιο νομικό κύρος με τις Συνθήκες· λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, ο Χάρτης εφαρμόζεται από τις δικαστικές αρχές των κρατών μελών μόνον όταν εφαρμόζουν την ευρωπαϊκή νομοθεσία, ωστόσο, είναι σημαντικό για την προώθηση μιας κοινής νομικής και δικαστικής νοοτροπίας και της νοοτροπίας κράτους δικαίου να λαμβάνονται πάντα υπόψη τα δικαιώματα που κατοχυρώνονται στον Χάρτη, μεταξύ άλλων στις αστικές και διοικητικές διαδικασίες·

1. θεωρεί ότι ο μηχανισμός της Ένωσης για τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα (ΔΚΘ) θα πρέπει πρωτίστως να αποσκοπεί στην πρόληψη και την αντιμετώπιση κάθε απειλής για τις αξίες της Ένωσης που κατοχυρώνονται στο άρθρο 2 της ΣΕΕ, προτού προκύψει τυχόν σαφής κίνδυνος παραβίασης των εν λόγω αξιών σε κράτος μέλος και πρέπει να ενεργοποιηθεί το άρθρο 7 της ΣΕΕ, με παράλληλη τήρηση των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας που κατοχυρώνονται στα άρθρα 4 και 5 της ΣΕΕ· υπενθυμίζει ότι η μη τήρηση των αξιών της ΕΕ μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στο ίδιο το ευρωπαϊκό εγχείρημα, ιδίως όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς μπορεί να μειώσει την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών μελών· επισημαίνει ότι η Ένωση δεν διαθέτει νομικά δεσμευτικό μηχανισμό ώστε να παρακολουθεί σε τακτική βάση τη συμμόρφωση των κρατών μελών και των θεσμικών οργάνων της Ένωσης με τις αξίες της Ένωσης· θεωρεί ότι ο κύριος σκοπός ενός τέτοιου μηχανισμού θα πρέπει να είναι η πρόληψη και η αντιμετώπιση κάθε σαφούς κινδύνου σοβαρής παραβίασης των εν λόγω αξιών· θεωρεί, εν προκειμένω, ότι σε κάθε μελλοντική πρόταση διοργανικής συμφωνίας για ένα Σύμφωνο της Ένωσης για τα ΔΚΘ θα πρέπει να δοθεί έμφαση σε προληπτικά και διορθωτικά στοιχεία· τονίζει την ανάγκη να διασφαλιστεί πλήρης αντικειμενικότητα κατά τον σχεδιασμό δεικτών μέτρησης και κριτηρίων αξιολόγησης στο πλαίσιο του μηχανισμού ΔΚΘ·

2. θεωρεί ότι είναι υψίστης σημασίας, η περιοδική επανεξέταση στο πλαίσιο του μηχανισμού ΔΚΘ να βασίζεται στην άρρηκτη σχέση μεταξύ δημοκρατίας, κράτους δικαίου και θεμελιωδών δικαιωμάτων, περιλαμβάνοντας όλες τις πτυχές που απαριθμούνται στο άρθρο 7 της πρότασης του Κοινοβουλίου για σχέδιο διοργανικής συμφωνίας σχετικά με ένα Σύμφωνο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα ΔΚΘ· καλεί την Επιτροπή, ως θεματοφύλακα των Συνθηκών, να τεκμηριώσει περαιτέρω την ετήσια έκθεσή της σχετικά με την εφαρμογή του Χάρτη, καθιερώνοντας διαδικασία παρακολούθησης και διάλογο με τα κράτη μέλη στο πλαίσιο του μελλοντικού μηχανισμού για τα ΔΚΘ, με στόχο να διασφαλιστεί ότι τα εθνικά νομοθετικά και δικαστικά μέτρα και οι πρακτικές όσον αφορά το αστικό, διοικητικό, εμπορικό και δικονομικό δίκαιο θα ευθυγραμμίζονται με τις διατάξεις του Χάρτη·

3. τονίζει ότι όλες οι δημόσιες αρχές στα κράτη μέλη πρέπει πάντα να ενεργούν εντός των ορίων του νόμου υπό τον έλεγχο ανεξάρτητου και αμερόληπτου δικαστικού σώματος και υπενθυμίζει ότι η αρχή της ασφάλειας δικαίου είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση της εμπιστοσύνης στα δικαστικά συστήματα και στο κράτος δικαίου· υπογραμμίζει ότι η αποτελεσματική δικαστική προστασία από ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστικό σώμα, η ασφάλεια δικαίου, η πρόσβαση στη δικαιοσύνη, η απαγόρευση της αυθαίρετης άσκησης της εκτελεστικής εξουσίας και η ισότητα ενώπιον του νόμου αποτελούν απαραίτητους ακρογωνιαίους λίθους του κράτους δικαίου· τονίζει ότι η απαίτηση να είναι τα δικαστήρια ανεξάρτητα είναι ουσιώδης για το θεμελιώδες δικαίωμα σε αποτελεσματική δικαστική προστασία και δίκαιη δίκη και για τη διασφάλιση ότι θα προστατεύονται όλα τα δικαιώματα, τόσο ουσιαστικά όσο και δικονομικά, που απορρέουν από το δίκαιο της Ένωσης· υπογραμμίζει ότι η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της λήψης δικαστικών αποφάσεων και απαίτηση που απορρέει από την αρχή της αποτελεσματικής νομικής προστασίας που κατοχυρώνεται στο άρθρο 19 της ΣΕΕ· επαναλαμβάνει την έκκλησή του να αντικατασταθούν τα υφιστάμενα εν μέρει εφαρμοστέα μέσα για την παρακολούθηση των εν λόγω ζητημάτων, όπως ο μηχανισμός συνεργασίας και ελέγχου για τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, με διεξοδική και εναρμονισμένη ανάλυση που θα εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη μέλη·

4. εκφράζει την ανησυχία του για το γεγονός ότι οι πρόσφατες επιθέσεις κατά του κράτους δικαίου συνίσταντο κυρίως σε απόπειρες να τεθεί σε κίνδυνο η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τα ίδια τα νομικά, πολιτικά και οικονομικά θεμέλια του τρόπου λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης· τονίζει ότι κάθε εθνικό δικαστήριο συνιστά και ευρωπαϊκό δικαστήριο· παροτρύνει την Επιτροπή να χρησιμοποιεί όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της ενάντια σε οποιαδήποτε προσπάθεια των εθνικών κυβερνήσεων να θέσουν σε κίνδυνο την ανεξαρτησία του δικαστικού τους συστήματος και να ενημερώνει εγκαίρως το Κοινοβούλιο για κάθε τέτοια κατάσταση· επισημαίνει το συμπέρασμα του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2020, σύμφωνα με το οποίο οι πολίτες αντιλαμβάνονται με ακρίβεια το γεγονός ότι οι παρεμβάσεις των κυβερνήσεων και των πολιτικών συνιστούν τον κύριο λόγο για την έλλειψη ανεξαρτησίας των αντίστοιχων δικαστικών τους συστημάτων· υποστηρίζει, στο πλαίσιο αυτό, ότι η αρχή της διάκρισης των εξουσιών συνεπάγεται ότι όσοι διερευνούν υποθέσεις στις οποίες εμπλέκονται δικαστές και επιβάλλουν πειθαρχικές κυρώσεις θα πρέπει να διορίζονται κατά τρόπο που να μην υπόκειται σε πολιτικές επιρροές, και ότι οι δικαστές που είναι μέλη υφιστάμενων εθνικών δικαστικών συμβουλίων θα πρέπει να προτείνονται, να επιλέγονται ή να εκλέγονται από τους ομολόγους τους·

5. τονίζει τη σημασία της δήλωσης του Σιμπίου, που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2019, σύμφωνα με την οποία οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεσμεύτηκαν ομόφωνα να συνεχίσουν να προστατεύουν τον τρόπο ζωής μας, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση· προς τον σκοπό αυτό, καλεί την Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο να δώσουν προτεραιότητα στη δράση σε αυτόν τον τομέα, ιδίως στον απόηχο της κρίσης COVID-19, η οποία οδήγησε σε αυταρχικές και αντιφιλελεύθερες τάσεις σε αρκετά κράτη μέλη·

6. υπογραμμίζει ότι το σύστημα των απαιτήσεων που προβλέπεται στο πλαίσιο του κράτους δικαίου και βασίζεται στην αρχή της δημοκρατίας δημιουργήθηκε αρχικά και ενσωματώθηκε στις Συνθήκες, προκειμένου να βελτιωθεί η δημοκρατική και αποτελεσματική λειτουργία των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και, ως εκ τούτου, να τους δοθεί η δυνατότητα να εκτελούν τα καθήκοντά τους εντός ενιαίου θεσμικού πλαισίου·

7. τονίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να εκπληρώσει τον ρόλο της όσον αφορά την εξέταση των θεσμικών οργάνων της, προκειμένου να διαπιστώσει κατά πόσον η λειτουργία τους συνάδει με την αρχή της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου·

8. επισημαίνει ότι η κατάρτιση των επαγγελματιών στον τομέα της δικαιοσύνης είναι ουσιαστικής σημασίας για την ορθή υλοποίηση και εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης και, ως εκ τούτου, για την ενίσχυση ενός ευρωπαϊκού κοινού νομικού πολιτισμού που θα βασίζεται στις αρχές της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και του κράτους δικαίου· θεωρεί ότι θα πρέπει να διατεθεί επαρκής χρηματοδότηση για την εν λόγω κατάρτιση και ότι η επικείμενη ευρωπαϊκή στρατηγική για την κατάρτιση των δικαστικών πρέπει να δώσει πρόσθετη έμφαση και πόρους στην πρόσβαση στη δικαιοσύνη, την προώθηση του κράτους δικαίου και της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης και να συμπεριλάβει την κατάρτιση σε δεξιότητες και σε μη νομικά θέματα, ώστε οι δικαστές να είναι καλύτερα προετοιμασμένοι για να αντισταθούν σε αδικαιολόγητες πιέσεις· τονίζει ειδικότερα την ανάγκη να εξασφαλιστεί επαρκής χρηματοδότηση για τα τομεακά προγράμματα «Δικαιοσύνη» και «Δικαιώματα και αξίες» στο προσεχές πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, δεδομένου ότι τα προγράμματα αυτά αποσκοπούν στην προώθηση και τη διασφάλιση της ανάπτυξης μιας κοινής ευρωπαϊκής κουλτούρας όσον αφορά τα δικαστικά συστήματα, το κράτος δικαίου και τις αξίες της ΕΕ· καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει κοινά πρότυπα δικαστικής κατάρτισης και να προωθήσει τη θεσμική συνεργασία στον τομέα της δικαστικής κατάρτισης στην Ένωση· καλεί, επίσης, την Επιτροπή να ενισχύσει περαιτέρω τις δραστηριότητες ευαισθητοποίησης σχετικά με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προωθώντας και χρηματοδοτώντας ενότητες κατάρτισης για εθνικούς δικαστές και ασκούντες νομικά επαγγέλματα, οι οποίες θα εστιάζουν στον Χάρτη·

9. εκφράζει την ικανοποίησή του για το γεγονός ότι τα ευρωπαϊκά δίκτυα διαδραματίζουν μέχρι στιγμής ουσιαστικό ρόλο στην προώθηση της ανταλλαγής ιδεών και ορθοπραξίας στο πλαίσιο του δικαστικού συστήματος της Ένωσης· παροτρύνει την Επιτροπή να προσδιορίσει περαιτέρω μέτρα για τη στήριξη αυτών των δικτύων, όπως το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Κατάρτισης Δικαστικών, ώστε να μπορούν να επικεντρώνονται σε έργα που προάγουν το κράτος δικαίου, ιδίως στα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους προβλήματα·

10. καταδικάζει κάθε μορφή εξαναγκασμού, παρενόχλησης, πίεσης, εκφοβισμού και/ή σωματικής ή λεκτικής βίας κατά δικαστών και εισαγγελέων, ιδίως στην ιδιωτική τους ζωή, στα σπίτια τους ή στο οικογενειακό τους περιβάλλον· θεωρεί ότι οι δικαστές και οι δικηγόροι θα πρέπει να είναι σε θέση να εκτελούν τα καθήκοντά τους, χωρίς δημόσιες αρχές ή αξιωματούχοι να αμφισβητούν τη νομιμότητα, την ικανότητα ή την ανεξαρτησία τους·

11. παρατηρεί ότι εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές διαφορές στο επίπεδο της συμμετοχής στην κατάρτιση μεταξύ των κρατών μελών και μεταξύ των ειδών των νομικών επαγγελμάτων· καλεί την Επιτροπή να εντοπίσει τους λόγους που προκαλούν τις εν λόγω διαφορές και να τις αντιμετωπίσει στο πλαίσιο της επικείμενης ευρωπαϊκής στρατηγικής για την κατάρτιση των δικαστικών, καθώς και να αξιολογήσει τον αντίκτυπο των εν λόγω διαφορών στην ανεξαρτησία, την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα των δικαστικών αρχών των κρατών μελών·

12. υπογραμμίζει τις δυνατότητες που προσφέρει η κατάρτιση των δικαστικών για τη βελτίωση του διαλόγου μεταξύ των εθνικών δικαστηρίων και του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως μέσω της χρήσης προδικαστικών παραπομπών και της αλληλεπίδρασης μεταξύ των αρχών της επικουρικότητας και της υπεροχής του δικαίου της Ένωσης, που κατοχυρώνονται στο άρθρο 5 της ΣΕΕ· υπενθυμίζει ότι οι προδικαστικές αποφάσεις αποσαφηνίζουν τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να εφαρμόζεται το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης· εκτιμά ότι η χρήση της διαδικασίας αυτής επιτρέπει την ενιαία ερμηνεία και εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας· ενθαρρύνει την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να προωθήσουν περαιτέρω και να διευκολύνουν τον διάλογο μεταξύ των δικαστηρίων και των ασκούντων νομικά επαγγέλματα, προάγοντας την τακτική ανταλλαγή πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών προκειμένου να ενισχυθεί και να προωθηθεί ένας χώρος δικαιοσύνης της ΕΕ που θα βασίζεται στη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα· τονίζει την ανάγκη για στενότερη συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων για τη συνταγματική εποπτεία οργάνων· καλεί την Επιτροπή να προσδιορίσει μέτρα για την προώθηση και τη στήριξη των σχεδίων της Διάσκεψης των Ευρωπαϊκών Συνταγματικών Δικαστηρίων·

13. επισημαίνει το συμπέρασμα του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2020, σύμφωνα με το οποίο εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τον αριθμό των εκκρεμών υποθέσεων και η συσσώρευση εκκρεμών υποθέσεων έχει αυξηθεί σε ορισμένα κράτη μέλη· σημειώνει ότι η προστασία του κράτους δικαίου εξαρτάται από την αποτελεσματικότητα των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης και ότι δεν θα πρέπει να υπάρχει μια Ένωση δύο ταχυτήτων όσον αφορά την απονομή δικαιοσύνης·

14. επισημαίνει τη συμπληρωματικότητα που θα πρέπει να υπάρχει μεταξύ του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης, ο οποίος επιτρέπει τη συγκριτική επισκόπηση μεταξύ των δικαστικών συστημάτων των κρατών μελών, και της ετήσιας έκθεσης για την παρακολούθηση των αξιών της Ένωσης, που συνιστά μια εις βάθος ποιοτική χαρτογράφηση της συγκεκριμένης κατάστασης σε κάθε κράτος μέλος·

15. σημειώνει το συμπέρασμα του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2020, σύμφωνα με το οποίο δεν παρέχουν όλα τα κράτη μέλη κατάρτιση για δεξιότητες ΤΠΕ με στόχο την προσαρμογή στην ψηφιοποίηση και τη διευκόλυνση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη μέσω νέων τεχνολογιών, καθώς και τη δυνατότητα των δικαστών να αναπτύσσουν δεξιότητες, όπως η διαχείριση των δικαστηρίων και η δικαστική δεοντολογία, και ότι ο αριθμός των δικαστών που λαμβάνουν τέτοια κατάρτιση είναι χαμηλός στις περισσότερες χώρες· στο πλαίσιο αυτό, καλεί την Επιτροπή να δώσει έμφαση στην κατάρτιση στον τομέα των ΤΠΕ στο πλαίσιο της επικείμενης ευρωπαϊκής στρατηγικής για την κατάρτιση των δικαστικών· καλεί περαιτέρω την Επιτροπή να προωθήσει την ταχύτερη ψηφιοποίηση σε όλα τα επίπεδα των δικαστικών συστημάτων των κρατών μελών, τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης ως μέσου για τη βελτίωση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη, και να στηρίξει την τυποποίηση και την απλούστευση των εργαλείων ΤΠΕ· καλεί την Επιτροπή να αξιολογήσει τα εργαλεία ΤΠΕ και άλλα μέσα που έχουν θέσει τα κράτη μέλη στη διάθεση των δικαστών και των πολιτών, ιδίως των πολιτών με αναπηρίες ή εκείνων που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες, όπως οι εθνικές μειονότητες και οι μετανάστες, για την επιτάχυνση των διαδικασιών και τη διευκόλυνση της πρόσβασής τους στη δικαιοσύνη, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας να παρακολουθούν δικαστικές διαδικασίες στο διαδίκτυο· επισημαίνει, επιπλέον, το συμπέρασμα του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2020, σύμφωνα με το οποίο η συλλογή δεδομένων σε εθνικό επίπεδο σε όλους τους τομείς της δικαιοσύνης εξακολουθεί να μην είναι δυνατή σε όλα τα κράτη μέλη, και υπενθυμίζει ότι η πρόσβαση σε δεδομένα αποτελεί πολύτιμο και αναγκαίο εργαλείο αξιολόγησης·

16. καλεί την Επιτροπή να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στην εφαρμογή επαρκώς χρηματοδοτούμενων συστημάτων δικαστικής αρωγής και στην ποιότητα και την οικονομική προσιτότητα της παρεχόμενης νομικής συνδρομής στα κράτη μέλη, καθώς και στον χρόνο διάρκειας και τη διαφάνεια των δικαστικών διαδικασιών, και να αξιολογήσει τυχόν εμπόδια που υπάρχουν επί του παρόντος στην αποτελεσματική πρόσβαση των απόρων πολιτών στη δικαιοσύνη· ομοίως, καλεί την Επιτροπή να εξετάσει τη δυνατότητα ανάκτησης των δικαστικών εξόδων, καθώς τούτη μπορεί επίσης να αποτελέσει αποτρεπτικό παράγοντα όσον αφορά την πρόσβαση στη δικαιοσύνη· επισημαίνει το συμπέρασμα του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2020, σύμφωνα με το οποίο η δικαστική αρωγή έχει καταστεί λιγότερο προσβάσιμη σε ορισμένα κράτη μέλη με την πάροδο των ετών· τονίζει ότι η διαθεσιμότητα δικαστικής αρωγής και το ύψος των δικαστικών εξόδων μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην πρόσβαση στη δικαιοσύνη, καθώς και αποτρεπτικό αποτέλεσμα για τα άτομα που ζουν σε συνθήκες φτώχειας·

17. επισημαίνει ότι το άρθρο 41 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναγνωρίζει το δικαίωμα σε χρηστή διοίκηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης· παρατηρεί ότι, με την ανάπτυξη των αρμοδιοτήτων της Ένωσης, οι πολίτες έρχονται όλο και πιο συχνά αντιμέτωποι με τα θεσμικά και λοιπά όργανα και οργανισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χωρίς να εξασφαλίζεται πάντοτε η κατάλληλη προστασία των διαδικαστικών δικαιωμάτων τους· σημειώνει ότι οι ισχύοντες κανόνες και αρχές της χρηστής διοίκησης βρίσκονται σε διάσπαρτη μορφή σε ένα ευρύ φάσμα πηγών· τονίζει ότι, σε μια Ένωση που στηρίζεται στον σεβασμό του κράτους δικαίου, είναι πάντοτε αναγκαίο να καθορίζονται και να αναπτύσσονται επαρκώς τα διαδικαστικά δικαιώματα και οι υποχρεώσεις και να διασφαλίζεται η συμμόρφωση με αυτά· υπενθυμίζει τα ψηφίσματά του της 15ης Ιανουαρίου 2013 και της 9ης Ιουνίου 2016 σχετικά με μια ανοικτή, αποτελεσματική και ανεξάρτητη διοίκηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης· θεωρεί ότι η Ένωση θα πρέπει να δώσει το παράδειγμα και να εγκρίνει έναν κώδικα διοικητικής διαδικασίας και, στο πλαίσιο αυτό, καλεί εκ νέου την Επιτροπή να υποβάλει πρόταση κανονισμού σχετικά με τη διοικητική διαδικασία για την Ευρωπαϊκή Ένωση·

18. καλεί την Επιτροπή να εξετάσει τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνται οι διαδικασίες για τις συλλογικές προσφυγές στα κράτη μέλη και να συμβάλει στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της προσβασιμότητας των νομικών συστημάτων τους, ιδίως όσον αφορά την αποδοτικότητα των διαδικασιών και το κόστος·

19. καταδικάζει τις περιπτώσεις κατά τις οποίες οι δικαστικές προσφυγές μπορούν να χρησιμοποιηθούν καταχρηστικά εις βάρος των αξιών και των δικαιωμάτων που καλείται να προστατεύσει οποιοδήποτε νομικό σύστημα· παροτρύνει την Επιτροπή να λάβει υπόψη όλες τις περιπτώσεις κατά τις οποίες η άσκηση δικαστικών προσφυγών και το οικονομικό κόστος που συνεπάγονται για τον καθού χρησιμοποιούνται στα κράτη μέλη για σκοπούς που αντιβαίνουν στην κουλτούρα του κράτους δικαίου, όπως, για παράδειγμα, η ύπαρξη ελεύθερων και πλουραλιστικών μέσων ενημέρωσης και ανεξάρτητων ακαδημαϊκών, ερευνητών, συνδικαλιστών, υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών· καλεί, επίσης, την Επιτροπή να λάβει κάθε αναγκαίο μέτρο και να αναλάβει δράση, σύμφωνα με τις εξουσίες που της ανατίθενται από τις Συνθήκες, προκειμένου να τερματιστούν οι πρακτικές αυτές και να διασφαλιστεί η λογοδοσία όσων επιτρέπουν την εφαρμογή τέτοιων πρακτικών·

20. τονίζει ότι οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην προστασία του κράτους δικαίου στην Ένωση και στα κράτη μέλη· καλεί την Επιτροπή να παρακολουθεί στενά τη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο και την εφαρμογή της οδηγίας (ΕΕ) 2019/1937 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2019, για την προστασία των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του δικαίου της Ένωσης[18]·

21. πιστεύει ότι η αντιμετώπιση των επίμονων διαφορών μεταξύ των φύλων και η προώθηση της πολυμορφίας, συμπεριλαμβανομένης της εθνοτικής και πολιτιστικής πολυμορφίας, στη σύνθεση και τη δομή των δικαστικών συστημάτων των κρατών μελών, είναι απαραίτητη για τη βελτίωση της ποιότητας, της αποτελεσματικότητας και της ανεξαρτησίας τους· επισημαίνει το συμπέρασμα του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2020, σύμφωνα με το οποίο οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το πενήντα τοις εκατό των δικαστών στο επίπεδο των ανώτατων δικαστηρίων στα περισσότερα κράτη μέλη.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΡΙΣΗ ΣΤΗ ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΤΕΛΙΚΗ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑ ΜΕ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΚΛΗΣΗ
ΣΤΗ ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Υπόμνημα των χρησιμοποιούμενων συμβόλων:

+ : υπέρ

- : κατά

0 : αποχή

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ (11.9.2020)

προς την Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων

σχετικά με τη θέσπιση μηχανισμού της ΕΕ για τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα

(2020/2072(INL))

Συντάκτης γνωμοδότησης: Włodzimierz Cimoszewicz(Πρωτοβουλία – άρθρο 47 του Κανονισμού)

PA_INL

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η Επιτροπή Συνταγματικών Υποθέσεων καλεί την Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων, που είναι αρμόδια επί της ουσίας:

- να συμπεριλάβει στην πρόταση ψηφίσματός της τις ακόλουθες προτάσεις:

1. υπενθυμίζει ότι, από τότε που ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Κοινότητα (ΕΚ), η αρχιτεκτονική της ΕΕ όσον αφορά το κράτος δικαίου, τη δημοκρατία και τα θεμελιώδη δικαιώματα βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη και έχει ενισχυθεί τόσο από τη νομολογία του Δικαστηρίου όσο και από τις τροποποιήσεις που επέφεραν στην εν λόγω αρχιτεκτονική οι διαδοχικές συνθήκες, και ότι, με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, το κράτος δικαίου, η δημοκρατία και τα θεμελιώδη δικαιώματα έχουν αναχθεί πλέον από κοινές αρχές σε θεμελιώδεις αξίες της Ένωσης· πιστεύει ακράδαντα ότι πρέπει να σημειωθεί περαιτέρω πρόοδος σε αυτή τη διαδικασία εξέλιξης·

2. υπενθυμίζει ότι, στα κριτήρια προσχώρησής της, η ΕΕ έχει ορίσει ότι, για την απόκτηση της ιδιότητα μέλους, η υποψήφια χώρα απαιτείται να έχει επιτύχει σταθερότητα των θεσμών που εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων, τον σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων·

3. επισημαίνει ότι υπάρχει αντίφαση μεταξύ, αφενός, του γεγονότος ότι, πριν από την προσχώρησή τους στην Ένωση, τα μελλοντικά κράτη μέλη ελέγχονται όσον αφορά τη συμμόρφωσή τους με τις εν λόγω αξίες της ΕΕ, οι οποίες έχουν κωδικοποιηθεί στα κριτήρια προσχώρησης, και, αφετέρου, του γεγονότος ότι η ΕΕ δεν διαθέτει αποτελεσματικά εργαλεία για να επιβάλει την τήρηση των εν λόγω θεμελιωδών αρχών, όταν αυτά έχουν πλέον καταστεί κράτη μέλη·

4. τονίζει ότι η έλλειψη μηχανισμών παρακολούθησης, αξιολόγησης και εποπτείας όσον αφορά την τήρηση των θεμελιωδών νομικών αρχών της ΕΕ δεν θα αποτελούσε πρόβλημα, εάν τα κράτη μέλη συνέχιζαν να συμμορφώνονται προς τις αρχές αυτές και μετά την προσχώρησή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση·

5. διαπιστώνει ότι η κατάσταση όσον αφορά το κράτος δικαίου, τη δημοκρατία και τα θεμελιώδη δικαιώματα έχει επιδεινωθεί σημαντικά σε ορισμένα κράτη μέλη, γεγονός που είναι ιδιαίτερα λυπηρό· αποδοκιμάζει το γεγονός ότι η πανδημία COVID-19 έχει επίσης χρησιμοποιηθεί σε ορισμένα κράτη μέλη με σκοπό τον περαιτέρω περιορισμό των δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών των πολιτών που κατοχυρώνονται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων· τονίζει ότι είναι αναγκαίο τα μέτρα αυτά να υπόκεινται σε συνεχή παρακολούθηση, ώστε να αποσύρονται ή να διακόπτεται η εφαρμογή τους, όταν δεν είναι πλέον απολύτως απαραίτητα για τη διαφύλαξη της δημόσιας υγείας·

6. τονίζει ότι το κράτος δικαίου συνδέεται άρρηκτα με τον σεβασμό της δημοκρατίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ότι, επομένως, οι εν λόγω τρεις αρχές πρέπει να παρακολουθούνται από κοινού·

7. υπογραμμίζει ότι η Ένωση βασίζεται σε ένα σύνολο κοινών αρχών, όπως η δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα, οι οποίες κατοχυρώνονται στο άρθρο 2 της ΣΕΕ· πιστεύει ακράδαντα ότι είναι αναγκαίο να θεσπιστεί ένας μηχανισμός παρακολούθησης που θα καλύπτει πλήρως το άρθρο 2 της ΣΕΕ και δεν θα δημιουργεί ιεραρχία αξιών, αλλά θα περιλαμβάνει όλες τις αξίες της Ένωσης και θα διασφαλίζει ότι αυτές αξιολογούνται δεόντως· επισημαίνει ειδικότερα ότι είναι σημαντικό τα κράτη μέλη να προάγουν και να προασπίζουν το κράτος δικαίου, το οποίο αποτελεί βασική αξία της Ένωσης ως κοινότητας δικαίου, καθώς και να τηρούν την υποχρέωση να διασφαλίζουν αποτελεσματική δικαστική προστασία·

8. υπενθυμίζει ότι η Ένωση εξακολουθεί να μην διαθέτει αποτελεσματικούς μηχανισμούς για την παρακολούθηση, την πρόληψη και την εξάλειψη συστημικών απειλών κατά των αξιών της ΕΕ στα κράτη μέλη· χαιρετίζει την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την περαιτέρω ενίσχυση του κράτους δικαίου εντός της Ένωσης και τις ενέργειες που ορίζονται σε αυτήν· καλεί την Επιτροπή να εφαρμόσει το προτεινόμενο πλαίσιο για το κράτος δικαίου χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση· θεωρεί ότι ο τρόπος με τον οποίο μπορούν να επιβληθούν, στο μέλλον, αποτελεσματικές, αποτρεπτικές και αναλογικές κυρώσεις πρέπει να αποτελέσει πεδίο προβληματισμού·

9. υπογραμμίζει ότι είναι σημαντικό να σχεδιαστεί ένας αντικειμενικός και τεκμηριωμένος μηχανισμός που θα αξιολογεί τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τον σεβασμό των θεμελιωδών ελευθεριών με δίκαιο και αμερόληπτο τρόπο, αναγνωρίζει δε ότι η θέσπιση ενός τέτοιου μηχανισμού πρέπει να συνδέεται με την ενίσχυση της δημοκρατικής λειτουργίας της Ένωσης· αποδοκιμάζει το γεγονός ότι προηγούμενα αιτήματα για διάλογο με συγκεκριμένες κυβερνήσεις έχουν οδηγήσει σε περιορισμένες μόνο λύσεις·

10. υπενθυμίζει ότι, βάσει του άρθρου 6 παράγραφος 2 της ΣΕΕ, η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέχει νομική υποχρέωση να προσχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, επαναλαμβάνει δε ότι είναι αναγκαίο η εν λόγω διαδικασία προσχώρησης να ολοκληρωθεί το συντομότερο δυνατό, προκειμένου να διασφαλιστεί ένα συνεκτικό πλαίσιο για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη και να ενισχυθεί περαιτέρω η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών εντός της ΕΕ· καλεί επομένως την Επιτροπή να εντείνει τις προσπάθειες για πλήρη τήρηση των Συνθηκών και να ολοκληρώσει τις διαπραγματεύσεις χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση·

11. εμμένει στην άποψη ότι, σύμφωνα με το άρθρο 13 παράγραφος 2 της ΣΕΕ, τα θεσμικά όργανα της Ένωσης πρέπει να συνεργάζονται μεταξύ τους καλή τη πίστει και, επομένως, θα πρέπει όλα να συμβάλλουν, με τρόπο πολιτικά αμερόληπτο, στην προάσπιση των αξιών της Ένωσης σύμφωνα με τις διατάξεις των Συνθηκών· ζητεί οι δραστηριότητες αυτές να διέπονται από μια διοργανική συμφωνία και οι υφιστάμενοι μηχανισμοί να ενοποιηθούν, ενώ παράλληλα θα εκπονούνται ετήσιες εκθέσεις σχετικά με την κατάσταση σε όλα τα κράτη μέλη, με βάση την αξιολόγηση που θα διενεργεί μια ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων και με σκοπό τον καθορισμό προληπτικών και διορθωτικών μέτρων·

12. πιστεύει ότι, για να εφαρμοστεί αποτελεσματικά, σύμφωνα με το άρθρο 295 της ΣΛΕΕ, η μελλοντική διοργανική συμφωνία για την ενίσχυση των αξιών της Ένωσης, θα πρέπει επίσης να καθιερώνει σαφείς διαδικασίες για τον συντονισμό της συνεργασίας μεταξύ των θεσμικών οργάνων στον τομέα αυτό· σημειώνει ότι η δημιουργία περιττών νέων δομών και οι επικαλύψεις θα πρέπει να αποφευχθούν και ότι θα πρέπει να προτιμηθούν η ολοκλήρωση και η ενσωμάτωση των υφιστάμενων μέσων·

13. τονίζει ότι είναι αναγκαίο να θεσπιστεί ένα σύστημα στενής παρακολούθησης της κατάστασης σε όλα τα κράτη μέλη· ζητεί τα συμπεράσματα της ετήσιας έκθεσης να αποτελούν αντικείμενο συζήτησης στο Συμβούλιο και σε διακοινοβουλευτική διάσκεψη που διοργανώνει το Κοινοβούλιο στο πλαίσιο του ετήσιου κύκλου παρακολούθησης·

14. εμμένει στην άποψη ότι ο ετήσιος κύκλος παρακολούθησης θα πρέπει να διέπεται, σε όλα τα του στάδια, από τις αρχές της διαφάνειας, της αμεροληψίας και της ισότητας μεταξύ των κρατών μελών, να βασίζεται σε αντικειμενικά στοιχεία, μετρήσιμους δείκτες και κριτήρια, να προστατεύεται από οποιαδήποτε κακόβουλη στρατηγική παραπληροφόρησης και να οδηγεί στη λήψη αποτελεσματικών και ρεαλιστικών μέτρων, όπως, για παράδειγμα, η κίνηση διαδικασιών επί παραβάσει ή η επιβολή κυρώσεων, κατά περίπτωση·

15 τονίζει ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης διαδραματίζει καίριο ρόλο στην παρακολούθηση του σεβασμού της δημοκρατίας, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου στην Ευρώπη· εμμένει, συνεπώς, στην άποψη ότι θα πρέπει να διεξάγονται τακτικές διαβουλεύσεις με το Συμβούλιο και κυρίως με την Επιτροπή της Βενετίας και ότι τα σχετικά συμπεράσματα θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για τις αξιολογήσεις που διενεργούνται και τις συστάσεις που διατυπώνονται στο πλαίσιο του νέου κοινού μηχανισμού παρακολούθησης·

16. υπενθυμίζει ότι, ενώ στο νομικό πλαίσιο της ΕΕ το κράτος δικαίου αναφέρεται ρητά ως κοινή αξία της ΕΕ και των κρατών μελών της (άρθρο 2 ΣΕΕ), οι Συνθήκες της ΕΕ δεν παρέχουν ορισμό της έννοιας· επισημαίνει ότι το κράτος δικαίου είναι μια σύνθετη και, από πολλές απόψεις, αόριστη έννοια και, επομένως, για να θεσπιστεί ο ετήσιος κύκλος παρακολούθησης, θα έπρεπε να επιτευχθεί συναίνεση επί των αρχών του κράτους δικαίου που είναι κοινές για όλα τα κράτη μέλη· θεωρεί ότι, υπό την αυστηρή έννοια του όρου, το κράτος δικαίου είναι ένα σύστημα εφαρμογής και επιβολής της νομοθεσίας και ότι η Επιτροπή θα πρέπει να υιοθετήσει έναν ευρύ ορισμό της έννοιας αυτής, με βάση τις αρχές που ορίζονται στη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καθώς και με βάση τις έννοιες και τις αρχές που διαλαμβάνονται στον κατάλογο κριτηρίων για το κράτος δικαίου της Επιτροπής της Βενετίας·

17. πιστεύει ότι, τόσο κατά τη σύναψη της διοργανικής συμφωνίας όσο και κατά την εφαρμογή του ετήσιου κύκλου παρακολούθησης, τα θεσμικά όργανα θα πρέπει, σύμφωνα με το άρθρο 11 της ΣΕΕ, να διατηρούν ανοιχτό διάλογο με εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών και ενδιαφερόμενα μέρη, των οποίων οι απόψεις και συνεισφορές θα πρέπει, περαιτέρω, να δημοσιοποιούνται στο πλαίσιο της εν λόγω διαδικασίας και να ενσωματώνονται στις ετήσιες εκθέσεις· θα πρέπει, επομένως, να προβλεφθεί η διεξαγωγή τακτικών και ανοικτών διαβουλεύσεων με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών σε όλα τα στάδια του ετήσιου κύκλου παρακολούθησης· προτείνει τα άλλα θεσμικά και λοιπά όργανα και οι οργανισμοί της ΕΕ, οι διεθνείς οργανισμοί, τα δίκτυα και οι ενώσεις δικαστών, η ακαδημαϊκή κοινότητα και οι ομάδες προβληματισμού, καθώς και τα εθνικά κοινοβούλια των κρατών μελών, να συνεισφέρουν, κατά περίπτωση, με τις παρατηρήσεις τους·

18. επισημαίνει ότι, στην περίπτωση της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας, κατά την προσχώρησή τους στην ΕΕ την 1η Ιανουαρίου 2007, συστάθηκε ένας μηχανισμός συνεργασίας και ελέγχου (ΜΣΕ), ως μεταβατικό μέτρο παροχής βοήθειας στις εν λόγω δύο χώρες, ώστε να εξαλειφθούν οι αδυναμίες τους στους τομείς της δικαστικής μεταρρύθμισης και της καταπολέμησης της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, και ότι, 13 έτη μετά την προσχώρησή τους, ο μηχανισμός εξακολουθεί να εφαρμόζεται σε αμφότερες τις περιπτώσεις· φρονεί ότι ο ετήσιος κύκλος παρακολούθησης, ο οποίος θα ισχύει εξίσου για όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα πρέπει να αντικαταστήσει τον ΜΣΕ· φρονεί ότι οι στόχοι αναφοράς που θεσπίστηκαν από την Επιτροπή για την αξιολόγηση της προόδου εντός του ΜΣΕ θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο του ετήσιου κύκλου παρακολούθησης·

19. αναγνωρίζει ότι, στο πλαίσιο του ετήσιου κύκλου παρακολούθησης, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να παρουσιάσουν πλήρως τις θέσεις τους, με σεβασμό της αρχής της ισότητας μεταξύ όλων των κρατών μελών, χωρίς παράλληλα να υπονομεύεται η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας, υπογραμμίζει δε ότι είναι σημαντικό τα κράτη μέλη να υιοθετήσουν μια ενεργό και υπεύθυνη προσέγγιση όσον αφορά τον ετήσιο κύκλο παρακολούθησης·

20. τονίζει ότι ένας μηχανισμός είναι ελλιπής, εάν δεν περιλαμβάνει θετικά κίνητρα, όπως, για παράδειγμα, συγκεκριμένα χρηματοδοτικά μέσα για τη στήριξη των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που εργάζονται για την προαγωγή των θεμελιωδών δικαιωμάτων, του κράτους δικαίου και των δημοκρατικών αρχών· τονίζει, επομένως, ότι, προκειμένου να διασφαλιστεί η προάσπιση των αξιών της ΕΕ, θα πρέπει να θεσπιστούν κατάλληλοι μηχανισμοί χρηματοδοτικής στήριξης για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που υπερασπίζονται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, όπως προβλέπεται στην πρόταση κανονισμού για το πρόγραμμα «Δικαιώματα και αξίες», και ότι θα πρέπει να παρέχεται συνολική στήριξη στα άτομα που αναφέρουν παραβιάσεις των αξιών της ΕΕ· τονίζει ότι είναι σημαντικό το σκέλος «Αξίες της Ένωσης» του προγράμματος «Δικαιώματα και αξίες» να διατηρηθεί στο ΠΔΠ 2021-2027·

21. εμμένει στην άποψη ότι ο ετήσιος κύκλος παρακολούθησης πρέπει να είναι πλήρως ενσωματωμένος στον κανονισμό για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης σε περίπτωση γενικευμένων ελλείψεων όσον αφορά το κράτος δικαίου στα κράτη μέλη[19], έτσι ώστε οι μεταφορές πιστώσεων να συνδέονται με τα αποτελέσματα της διαδικασίας παρακολούθησης και παράλληλα να προστατεύονται τα νόμιμα συμφέροντα των τελικών αποδεκτών και των δικαιούχων κονδυλίων της Ένωσης· εκτιμά ότι είναι απαραίτητο να συμπεριληφθούν στον κανονισμό επαρκώς λεπτομερή και μετρήσιμα κριτήρια και δείκτες, ώστε να καταστούν δυνατές η αξιολόγηση των παραβιάσεων του κράτους δικαίου και η επιβολή κυρώσεων·

22. θεωρεί ότι, στις αποφάσεις και συστάσεις της σχετικά με το κατά πόσον πρέπει να κινηθούν διαδικασίες για συστημικές παραβάσεις, η Επιτροπή θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις αξιολογήσεις που διενεργούνται στο πλαίσιο του ετήσιου κύκλου παρακολούθησης· καλεί την Επιτροπή να αξιοποιήσει πλήρως την εξουσία που διαθέτει στο πλαίσιο αυτό·

23 τονίζει περαιτέρω ότι, καθώς οι αποφάσεις, ιδίως στις υποθέσεις που άπτονται του κράτους δικαίου, εκδίδονται με σημαντική καθυστέρηση, με αποτέλεσμα η οπισθοδρόμηση του κράτους δικαίου να μπορεί να προκαλέσει μη αναστρέψιμη και σοβαρή ζημία, θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην ενίσχυση του δυναμικού και του ρόλου του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά τη διαφύλαξη του κράτους δικαίου· είναι της άποψης ότι μια τέτοια επιλογή θα μπορούσε να είναι η θέσπιση, για όλες αυτές τις περιπτώσεις, μιας ταχείας διαδικασίας η οποία θα περιλαμβάνει τη συστηματική λήψη προσωρινών μέτρων· καλεί την Επιτροπή, σε επείγουσες περιπτώσεις που αφορούν τις αξίες της Ένωσης, και ιδίως όταν η απουσία τέτοιων μέτρων μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη σε πολίτες ή στην έννομη τάξη της ΕΕ, να ζητεί συστηματικά από το Δικαστήριο τη λήψη προσωρινών μέτρων βάσει του άρθρου 279 της ΣΛΕΕ, σε περιπτώσεις δε μη συμμόρφωσης με τα προσωρινά μέτρα σύμφωνα με το άρθρο 260 της ΣΛΕΕ, να υποβάλει αίτημα επιβολής προστίμου·

24. εμμένει στην άποψη ότι, παράλληλα με τον ετήσιο κύκλο, σε ειδικές εξαιρετικές περιπτώσεις που δικαιολογούνται από τη σοβαρότητα των συνεπειών που ενδέχεται να έχουν οι παραβιάσεις της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, καθώς και από την κλίμακα των επιπτώσεών, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ή το Συμβούλιο θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν από την Επιτροπή να εκπονήσει επείγουσα έκθεση σχετικά με την κατάσταση·

25. τονίζει ότι η Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης μας προσφέρει την ευκαιρία να κατανοήσουμε καλύτερα την ανάγκη προστασίας των αξιών της Ένωσης και αντιμετώπισης της κρίσης που τις υπονομεύει, και θα μπορούσε, επομένως, να αποτελέσει ευκαιρία για να συζητηθεί το ενδεχόμενο ενσωμάτωση στις Συνθήκες μιας πιο λειτουργικής διαδικασίας επιβολής τους· υπογραμμίζει ότι η Διάσκεψη θα δώσει νέα ώθηση στην ευρωπαϊκή συζήτηση σχετικά με την ενίσχυση της ευρωπαϊκής δημοκρατίας·

26 προτείνει να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα του άρθρου 7 με τη διασφάλιση της παρουσίας του Κοινοβουλίου στις ακροάσεις βάσει του άρθρου 7, και σε περίπτωση που η Συνθήκη τροποποιηθεί στο μέλλον, με την κατάργηση της απαίτησης ομοφωνίας και την ενίσχυση του μηχανισμού επιβολής κυρώσεων·

27. ζητεί να ενισχυθεί ο ρόλος του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη θέσπιση ενός μέσου ατομικής καταγγελίας για τους πολίτες· υπογραμμίζει ότι είναι αναγκαίο να θεσπιστεί ένας μηχανισμός διαιτησίας για συνταγματικά ζητήματα· προτείνει να συζητηθούν τα θέματα αυτά στο πλαίσιο της προσεχούς Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης·

28. ζητεί να αναθεωρηθεί ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 168/2007 του Συμβουλίου, της 15ης Φεβρουαρίου 2007, για την ίδρυση Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προκειμένου να ενισχυθούν η εντολή του Οργανισμού και η ικανότητά του να υπερασπίζεται τις αξίες που κατοχυρώνονται στο άρθρο 2 της ΣΕΕ, και να εκδίδει, με δική του πρωτοβουλία, μη δεσμευτικές γνωμοδοτήσεις επί σχεδίων νομοθετικών πράξεων της ΕΕ, καθώς και να προωθηθεί η συστηματική ανταλλαγή απόψεων με τον Οργανισμό.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΡΙΣΗ ΣΤΗ ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΤΕΛΙΚΗ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑ ΜΕ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΚΛΗΣΗ
ΣΤΗ ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Υπόμνημα των χρησιμοποιούμενων συμβόλων:

+  :  υπέρ

-  :  κατά

0  : αποχή

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΓΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΜΟΔΙΑ ΕΠΙ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΤΕΛΙΚΗ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑ ΜΕ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΜΟΔΙΑ ΕΠΙ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Υπόμνημα των χρησιμοποιούμενων συμβόλων:

+ : υπέρ

- : κατά

0 : αποχή