ΕΚΘΕΣΗ Μετάβαση προς μια πιο βιώσιμη ενιαία αγορά για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές

ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ

Μετάβαση προς μια πιο βιώσιμη ενιαία αγορά για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές

(2020/2021(INI))

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

– έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), και ιδίως το άρθρο 114,

– έχοντας υπόψη τα άρθρα 169, 191, 192 και 193 της ΣΛΕΕ,

– έχοντας υπόψη την οδηγία 2005/29/EK του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2005, για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές των επιχειρήσεων προς τους καταναλωτές στην εσωτερική αγορά[1],

– έχοντας υπόψη την οδηγία 2011/83/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2011, σχετικά με τα δικαιώματα των καταναλωτών[2],

– έχοντας υπόψη την οδηγία (ΕΕ) 2019/771 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Μαΐου 2019, σχετικά με ορισμένες πτυχές που αφορούν τις συμβάσεις για τις πωλήσεις αγαθών[3],

– έχοντας υπόψη την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 7ης Ιουνίου 2018, για τη θέσπιση προγράμματος για την ενιαία αγορά, την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των μικρομεσαίων, και τις ευρωπαϊκές στατιστικές (COM(2018)0441),

– έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΕ) 2019/1020 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Ιουνίου 2019, για την εποπτεία της αγοράς και τη συμμόρφωση των προϊόντων[4],

– έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 11ης Δεκεμβρίου 2019, σχετικά με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (COM(2019)0640),

– έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 19ης Φεβρουαρίου 2020, με τίτλο «Ευρωπαϊκή στρατηγική για τα δεδομένα» (COM(2020)0066),

– έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 11ης Μαρτίου 2020, με τίτλο «Ένα νέο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία – Για μια πιο καθαρή και πιο ανταγωνιστική Ευρώπη» (COM(2020)0098),

– έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 4ης Ιουλίου 2017 σχετικά με την επιμήκυνση της διάρκειας ζωής των προϊόντων: οφέλη για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις[5],

– έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 13ης Σεπτεμβρίου 2018 σχετικά με την εφαρμογή της δέσμης μέτρων για την κυκλική οικονομία: επιλογές σχετικά με τα θέματα διεπαφής μεταξύ της νομοθεσίας για τα χημικά, τα προϊόντα και τα απόβλητα[6],

– έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 15ης Ιανουαρίου 2020 σχετικά με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία[7],

– έχοντας υπόψη τη δημοσίευση της Επιτροπής, του Οκτωβρίου 2018, με τίτλο «Behavioural Study on Consumers' Engagement in the Circular Economy» (Συμπεριφορική μελέτη για τη συμμετοχή των καταναλωτών στην κυκλική οικονομία),

– έχοντας υπόψη την έκθεση του Κοινού Κέντρου Ερευνών του 2019 με τίτλο «Analysis and development of a scoring system for repair and upgrade of products» (Ανάλυση και ανάπτυξη ενός συστήματος βαθμολόγησης για την επισκευή και αναβάθμιση των προϊόντων),

– έχοντας υπόψη την έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, της 4ης Δεκεμβρίου 2019, με τίτλο «Το περιβάλλον στην Ευρώπη – κατάσταση και προοπτικές το 2020»,

– έχοντας υπόψη τη μελέτη που εκπονήθηκε τον Μάρτιο του 2020, κατ’ εντολή της Επιτροπής Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών, με τίτλο «Promoting product longevity» (Προώθηση της μακροβιότητας των προϊόντων),

– έχοντας υπόψη τη μελέτη που εκπονήθηκε τον Απρίλιο του 2020, κατ’ εντολή της Επιτροπής Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών, με τίτλο «Sustainable Consumption and Consumer Protection Legislation» (Βιώσιμη κατανάλωση και νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών),

– έχοντας υπόψη την έκθεση του Ευρωπαϊκού Γραφείου Ενώσεων Καταναλωτών (BEUC), της 18ης Αυγούστου 2015, με τίτλο «Durable goods: More sustainable products, better consumer rights. Consumer expectations from the EU’s ressource efficiency and circular economy agenda»  (Διαρκή αγαθά: πιο βιώσιμα προϊόντα, καλύτερα δικαιώματα των καταναλωτών – Οι προσδοκίες των καταναλωτών από την ατζέντα της ΕΕ για την αποδοτικότητα των πόρων και την κυκλική οικονομία)»,

– έχοντας υπόψη το άρθρο 54 του Κανονισμού του,

– έχοντας υπόψη τη γνωμοδότηση της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων,

– έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών (A9-0209/2020),

Α. λαμβάνοντας υπόψη ότι, λόγω της συρρίκνωσης των φυσικών πόρων και της αύξησης των αποβλήτων, είναι επιτακτική ανάγκη να καθοριστούν βιώσιμα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης που να συνεκτιμούν τα όρια του πλανήτη και να εστιάζουν σε μια πιο αποδοτική και βιώσιμη χρήση των πόρων·

Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι η κρίση που προκλήθηκε από την πανδημία COVID-19 έχει καταδείξει την ανάγκη να καθιερωθούν νέα και ανθεκτικότερα επιχειρηματικά μοντέλα και να στηριχθούν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, ιδίως οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), οι πολύ μικρές επιχειρήσεις και οι αυτοαπασχολούμενοι·

Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι μια βιώσιμη ενιαία αγορά πρέπει να αντικατοπτρίζει την έκκληση του Κοινοβουλίου[8] για την έγκριση μιας φιλόδοξης Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας· λαμβάνοντας υπόψη ότι, ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί μια στρατηγική με βάση την έρευνα, με στόχο την αύξηση της ανθεκτικότητας, της επαναχρησιμοποίησης, της δυνατότητας αναβάθμισης και της δυνατότητας επισκευής των προϊόντων· λαμβάνοντας υπόψη ότι η στρατηγική αυτή θα πρέπει να δημιουργεί θέσεις εργασίας, ανάπτυξη και ευκαιρίες καινοτομίας για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, να στηρίζει την ανταγωνιστικότητά τους σε παγκόσμια κλίμακα και να διασφαλίζει υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών·

Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι μια κοινή και ολοκληρωμένη στρατηγική δεν ισοδυναμεί με μια ενιαία για όλες τις περιπτώσεις προσέγγιση· λαμβάνοντας υπόψη ότι θα ήταν καταλληλότερη μια διαφοροποιημένη προσέγγιση που θα βασίζεται στις ιδιαιτερότητες κάθε κατηγορίας και τομέα προϊόντων, καθώς και στις εξελίξεις της αγοράς και της τεχνολογίας· λαμβάνοντας υπόψη ότι η αποτελεσματική εφαρμογή και επιβολή των υφιστάμενων κανόνων είναι ουσιαστικής σημασίας για μια εύρυθμα λειτουργούσα και βιώσιμη ενιαία αγορά·

Ε. λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι σημαντικό να κινητοποιηθεί επαρκής χρηματοδότηση μέσω χρηματοδοτικών προγραμμάτων, όπως το πρόγραμμα για την ενιαία αγορά, με στόχο τη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα και την κυκλική οικονομία, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν η έρευνα και η ανάπτυξη στον τομέα των βιώσιμων προϊόντων, καθώς και εκστρατείες ευαισθητοποίησης με στόχο τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές·

ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι καταναλωτές είναι έτοιμοι να ξεκινήσουν το ταξίδι προς μια κυκλική οικονομία και είναι τρεις φορές πιθανότερο να αγοράσουν ένα προϊόν εάν αυτό επισημαίνεται ως πιο ανθεκτικό και επισκευάσιμο, σύμφωνα με τη μελέτη συμπεριφοράς της Επιτροπής του 2018, αλλά ότι εξακολουθούν να υπάρχουν εμπόδια, συμπεριλαμβανομένης της ασύμμετρης πληροφόρησης· λαμβάνοντας υπόψη ότι απαιτούνται σαφείς, αξιόπιστες και διαφανείς πληροφορίες σχετικά με τα χαρακτηριστικά ενός προϊόντος, μεταξύ άλλων σχετικά με την εκτιμώμενη διάρκεια ζωής και τη δυνατότητα επισκευής, για την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών και τον θεμιτό ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων· λαμβάνοντας υπόψη ότι, ως εκ τούτου, πρέπει να βελτιωθούν οι υπάρχουσες πληροφορίες, με παράλληλη αποφυγή του υπερβολικού φόρτου πληροφοριών·

Ζ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η διάρκεια ζωής και η παλαιότητα ενός προϊόντος εξαρτώνται από διάφορους φυσικούς και τεχνητούς παράγοντες, όπως η σύνθεση, η λειτουργικότητα, το κόστος επισκευής, τα πρότυπα κατανάλωσης και η χρήση· λαμβάνοντας υπόψη ότι η εκτιμώμενη διάρκεια ζωής ενός προϊόντος πρέπει να υπολογίζεται βάσει αντικειμενικών δοκιμών και κριτηρίων που αντικατοπτρίζουν τις πραγματικές συνθήκες χρήσης και πρέπει να καθορίζεται πριν από τη διάθεση του προϊόντος στην αγορά·

Η. λαμβάνοντας υπόψη ότι η οδηγία (ΕΕ) 2019/771 πρόκειται να αναθεωρηθεί έως το 2024· λαμβάνοντας υπόψη ότι, στο πλαίσιο της προετοιμασίας για την εν λόγω αναθεώρηση, θα πρέπει να αξιολογηθεί μια σειρά μέτρων που αποσκοπούν στη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για την αύξηση της βιωσιμότητας των προϊόντων και την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών και ανταγωνιστικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος· λαμβάνοντας υπόψη ότι η διετής περίοδος νόμιμης εγγύησης ενδέχεται να μην είναι κατάλληλη για όλες τις κατηγορίες προϊόντων με υψηλότερη εκτιμώμενη διάρκεια ζωής·

Θ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, σε προηγούμενο ψήφισμά του[9], το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση του προβλήματος της προγραμματισμένης απαξίωσης αγαθών και λογισμικού, συμπεριλαμβανομένων της ανάπτυξης κοινού ορισμού για τις δοκιμές και του εντοπισμού προβληματικών πρακτικών· λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι αναγκαίο να αναπτυχθεί μια κοινή στρατηγική για την ενιαία αγορά και να υπάρξει ασφάλεια δικαίου και εμπιστοσύνη τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους καταναλωτές·

Ι. λαμβάνοντας υπόψη ότι η διάρκεια ζωής του λογισμικού έχει μεγάλη σημασία για τη διάρκεια ζωής των ηλεκτρονικών συσκευών· λαμβάνοντας υπόψη ότι, δεδομένου ότι το λογισμικό απαξιώνεται ολοένα και πιο γρήγορα, η δυνατότητα προσαρμογής των ηλεκτρονικών συσκευών είναι απαραίτητη προκειμένου αυτές να παραμείνουν ανταγωνιστικές στην αγορά[10]·

ΙΑ. λαμβάνοντας υπόψη ότι το 79 % των πολιτών της ΕΕ πιστεύει ότι οι κατασκευαστές θα πρέπει να είναι υποχρεωμένοι να διευκολύνουν την επισκευή των ψηφιακών συσκευών ή την αντικατάσταση μεμονωμένων εξαρτημάτων τους[11]· λαμβάνοντας υπόψη ότι τα προϊόντα υψηλής ποιότητας ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων·

ΙΒ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με έρευνα του Δεκεμβρίου 2015[12], το 59 % των καταναλωτών δεν γνώριζε ότι η περίοδος νόμιμης εγγύησης στην ΕΕ διαρκεί τουλάχιστον δύο έτη· λαμβάνοντας υπόψη ότι θα μπορούσαν να βελτιωθούν οι γνώσεις των καταναλωτών σχετικά με τα ήδη υφιστάμενα δικαιώματα υψηλού επιπέδου όσον αφορά τη νόμιμη εγγύηση, και ότι η εν λόγω βελτίωση θα μπορούσε να συμβάλει στην πιο βιώσιμη χρήση των αγαθών·

ΙΓ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η αύξηση του ηλεκτρονικού εμπορίου έχει δημιουργήσει την ανάγκη καλύτερου ελέγχου της συμμόρφωσης των αγαθών και των υπηρεσιών που προέρχονται από τρίτες χώρες με τα περιβαλλοντικά πρότυπα, τα πρότυπα ασφάλειας, καθώς και με τα δικαιώματα των καταναλωτών της ΕΕ·

ΙΔ. λαμβάνοντας υπόψη ότι μια βιώσιμη ενιαία αγορά απαιτεί αποτελεσματική εποπτεία της αγοράς για τη διασφάλιση της ορθής επιβολής των κανόνων αυτών, στο πλαίσιο της οποίας οι αρχές εποπτείας της αγοράς και οι τελωνειακές αρχές διαδραματίζουν καίριο ρόλο·

ΙΕ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ενθάρρυνση μιας νοοτροπίας επισκευής και επαναχρησιμοποίησης και η ενίσχυση της εμπιστοσύνης στην αγορά μεταχειρισμένων αγαθών θα μπορούσαν να παράσχουν πηγές οικονομικών και κοινωνικών ευκαιριών, να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας και, σε ειδικές περιστάσεις, να δώσουν ώθηση στη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα· λαμβάνοντας υπόψη ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, υπάρχουν εμπόδια τα οποία αποτρέπουν τους καταναλωτές από το να επιλέξουν την επισκευή, όπως είναι η έλλειψη πρόσβασης σε ανταλλακτικά, η έλλειψη τυποποίησης και διαλειτουργικότητας και η μη διαθεσιμότητα υπηρεσιών επισκευής· λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτό έχει αρνητικό αντίκτυπο στον τομέα των επισκευών·

ΙΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με έκθεση του Ευρωβαρόμετρου[13], το 77 % των πολιτών της ΕΕ θα προτιμούσαν να επισκευάσουν τις συσκευές τους και όχι να τις αντικαταστήσουν· λαμβάνοντας υπόψη ότι οι επιχειρήσεις επισκευής θα μπορούσαν να αποτελέσουν πηγή τοπικών θέσεων εργασίας και ειδικής τεχνογνωσίας στην Ευρώπη·

ΙΖ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η παράταση της διάρκειας ζωής ενός τύπου προϊόντος που βρίσκεται εν μέσω ουσιαστικής βελτίωσης της περιβαλλοντικής του απόδοσης θα πρέπει να εξισορροπείται με την υιοθέτηση αυτών των βελτιωμένων προϊόντων και, ως εκ τούτου, δεν θα πρέπει να οδηγεί σε καθυστερήσεις στην εισαγωγή καινοτόμων τεχνολογιών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη·

ΙΗ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η αυξανόμενη ψηφιοποίηση παρέχει στις κοινωνίες μας νέους διαύλους ανταλλαγής πληροφοριών και συμβάλλει στη δημιουργία μιας βιώσιμης αγοράς που θα βασίζεται στην υπευθυνότητα, τη διαφάνεια, την ανταλλαγή πληροφοριών και την αποτελεσματικότερη χρήση των πόρων·

ΙΘ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι διαδικτυακές πλατφόρμες θα μπορούσαν να ανταποκριθούν περαιτέρω στο καθήκον τους να παρέχουν στους καταναλωτές αξιόπιστες πληροφορίες για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που προσφέρουν·

Κ. λαμβάνοντας υπόψη ότι ο ψηφιακός τομέας συμβάλλει στην καινοτομία και στην προώθηση μιας βιώσιμης οικονομίας· λαμβάνοντας υπόψη ότι θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος της υποδομής του όσον αφορά την κατανάλωση ενέργειας και πόρων· λαμβάνοντας υπόψη ότι τα πιο βιώσιμα μέσα συσκευασίας και παράδοσης έχουν καίρια σημασία για τη δημιουργία μιας κυκλικής οικονομίας·

ΚΑ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι πράσινες και βιώσιμες δημόσιες συμβάσεις αποτελούν στρατηγικό εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να συμβάλει, μαζί με άλλες σημαντικές πολιτικές, στη βιομηχανική μετάβαση της Ευρώπης και να ενισχύσει την ανθεκτικότητα και την ανοικτή στρατηγική αυτονομία της· λαμβάνοντας υπόψη ότι η στρατηγική χρήση των βιώσιμων δημόσιων συμβάσεων μπορεί να ωφελήσει τόσο τις επιχειρήσεις όσο και τους καταναλωτές, ενισχύοντας τη ζήτηση και την προσφορά βιώσιμων αγαθών και καθιστώντας τα εν λόγω προϊόντα οικονομικά αποδοτικά και ελκυστικά για τους καταναλωτές·

ΚΒ. λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι αναγκαίο να αντιμετωπιστούν οι παραπλανητικοί περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί και να αντιμετωπιστούν οι πρακτικές της προβολής ψευδοοικολογικής ταυτότητας (greenwashing) μέσω αποτελεσματικών μεθοδολογιών, μεταξύ άλλων σχετικά με τον τρόπο τεκμηρίωσης των ισχυρισμών αυτών·

ΚΓ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η διαφήμιση επηρεάζει τα επίπεδα και τα πρότυπα κατανάλωσης· λαμβάνοντας υπόψη ότι η διαφήμιση θα μπορούσε να βοηθήσει τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές να κάνουν συνειδητές βιώσιμες επιλογές·

1. επικροτεί το νέο σχέδιο δράσης της Επιτροπής για την κυκλική οικονομία και τη δεδηλωμένη πρόθεση για την προώθηση βιώσιμων προϊόντων, τα οποία είναι ευκολότερο να επισκευαστούν, να επαναχρησιμοποιηθούν και να ανακυκλωθούν, παράλληλα με τη λήψη μέτρων για τη στήριξη των καταναλωτών κατά τη μετάβαση αυτή·

2. τονίζει ότι οποιαδήποτε βιώσιμη στρατηγική για την ενιαία αγορά θα πρέπει να συνδυάζει με δίκαιο, ισορροπημένο και αναλογικό τρόπο τις αρχές της βιωσιμότητας, της προστασίας των καταναλωτών και μιας υψηλά ανταγωνιστικής κοινωνικής οικονομίας της αγοράς· τονίζει ότι οιαδήποτε δυνητικά ρυθμιστικά μέτρα θα πρέπει να βασίζονται σε αυτές τις αρχές, να είναι περιβαλλοντικά αποδοτικά σε σχέση με το κόστος και να είναι επωφελή τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους καταναλωτές, προκειμένου να συνάδουν με την πράσινη μετάβαση εντός της εσωτερικής αγοράς· τονίζει ότι τα ρυθμιστικά μέτρα θα πρέπει να δημιουργούν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, να μην συνεπάγονται δυσανάλογη οικονομική επιβάρυνση για αυτές και να προωθούν την καινοτομία, να ενθαρρύνουν τις επενδύσεις σε βιώσιμες τεχνολογίες και να ενισχύουν την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα και, σε τελική ανάλυση, την προστασία των καταναλωτών· επισημαίνει ότι όλα τα ρυθμιστικά μέτρα που προβλέπονται θα πρέπει να συνοδεύονται από εκτιμήσεις επιπτώσεων και θα πρέπει πάντα να λαμβάνουν υπόψη τις εξελίξεις στην αγορά και τις ανάγκες των καταναλωτών·

3. καλεί την Επιτροπή να επιδείξει ισχυρή πολιτική φιλοδοξία κατά τον σχεδιασμό, την έγκριση και την εφαρμογή των σχετικών επικείμενων προτάσεων, όπως η ενδυνάμωση του καταναλωτή στην πράσινη μετάβαση και η δρομολόγηση μιας πρωτοβουλίας πολιτικής για βιώσιμα προϊόντα, οι οποίες θα πρέπει να ευθυγραμμίζονται πλήρως με τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ και άλλους περιβαλλοντικούς στόχους, ώστε να βελτιωθεί η κυκλικότητα των αλυσίδων αξίας, η αποδοτική χρήση των πόρων και η υιοθέτηση δευτερογενών πρώτων υλών, να ελαχιστοποιηθεί η παραγωγή αποβλήτων και να επιτευχθεί μια κυκλική οικονομία χωρίς τοξικές ουσίες· τονίζει τη σημασία της έγκαιρης εφαρμογής και συμμόρφωσης με τις υφιστάμενες υποχρεώσεις και πρότυπα· παροτρύνει την Επιτροπή να μην αναβάλλει περαιτέρω την εφαρμογή τους·

4. τονίζει ότι η εύρυθμη λειτουργία της ενιαίας αγοράς αποτελεί ισχυρό εργαλείο για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση της ΕΕ, μεταξύ άλλων όσον αφορά τον ρόλο της σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία· επισημαίνει ότι η ολοκλήρωση και η εμβάθυνση της ενιαίας αγοράς, μεταξύ άλλων μέσω της αποτελεσματικής επιβολής της υφιστάμενης νομοθεσίας και με την αντιμετώπιση των εναπομεινάντων αδικαιολόγητων και δυσανάλογων φραγμών, αποτελεί προϋπόθεση για την επίτευξη πιο βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης στην ΕΕ· ζητεί διαφανή διακυβέρνηση της εσωτερικής αγοράς, καθώς και αποτελεσματικότερη και βελτιωμένη παρακολούθηση· πιστεύει ότι το νομικό πλαίσιο για μια πιο βιώσιμη ενιαία αγορά θα πρέπει να προωθεί την καινοτομία και την ανάπτυξη βιώσιμης τεχνολογίας, να παρέχει κίνητρα στις εταιρείες για τη μετάβαση σε πιο βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα και, ως εκ τούτου, να συμβάλλει σε μια βιώσιμη οικονομική ανάκαμψη·

5. επισημαίνει ότι η βιώσιμη κατανάλωση συμβαδίζει με τη βιώσιμη παραγωγή και ότι οι οικονομικοί φορείς θα πρέπει να ενθαρρύνονται να εξετάζουν τη βιωσιμότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών από το στάδιο του σχεδιασμού και όταν διατίθενται ή παρέχονται στην εσωτερική αγορά, ώστε να διασφαλίζεται ασφαλής, βιώσιμη, οικονομικά αποδοτική και ελκυστική επιλογή για τους καταναλωτές· καλεί την Επιτροπή να προτείνει μέτρα, με διαφοροποίηση μεταξύ κατηγοριών προϊόντων και τομέων με σημαντικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο, τα οποία να βελτιώνουν την ανθεκτικότητα των προϊόντων, συμπεριλαμβανομένης της εκτιμώμενης διάρκειας ζωής τους και της δυνατότητας επαναχρησιμοποίησης, αναβάθμισης, επισκευής και ανακύκλωσής τους·

Καταπολέμηση της προγραμματισμένης απαξίωσης και δικαιώματα των καταναλωτών

6. καλεί την Επιτροπή να εκπονήσει, σε διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους φορείς, μια ευρεία στρατηγική με μέτρα που θα διαφοροποιούν τις κατηγορίες προϊόντων και θα λαμβάνουν υπόψη τις εξελίξεις στην αγορά και την τεχνολογία, με στόχο τη στήριξη των επιχειρήσεων και των καταναλωτών και την προσήλωση σε βιώσιμα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης· σημειώνει ότι η στρατηγική αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει μέτρα ώστε:

α. να προσδιορίζονται οι προσυμβατικές πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται σχετικά με την εκτιμώμενη διάρκεια ζωής (η οποία θα πρέπει να εκφράζεται σε έτη και/ή κύκλους χρήσης και να προσδιορίζεται πριν από τη διάθεση του προϊόντος στην αγορά μέσω μιας αντικειμενικής και τυποποιημένης μεθοδολογίας βασιζόμενης στις πραγματικές συνθήκες χρήσης, τις διαφορές ως προς την ένταση χρήσης και τους φυσικούς παράγοντες, μεταξύ άλλων μετρήσεων) και με τη δυνατότητα επισκευής ενός προϊόντος, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι πληροφορίες αυτές θα πρέπει να παρέχονται με σαφή και κατανοητό τρόπο ώστε να αποφεύγεται η σύγχυση των καταναλωτών και η υπερφόρτωσή τους με τις πληροφορίες, και να καθίσταται το στοιχείο αυτό ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά ενός προϊόντος σύμφωνα με τις οδηγίες 2011/83/ΕΕ και 2005/29/ΕΚ,

β. να ενθαρρύνονται η ανάπτυξη και η εναρμόνιση της προαιρετικής επισήμανσης, με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών, με βάση διαφανή πρότυπα στηριζόμενα στην έρευνα, πέραν των εκτιμήσεων επιπτώσεων που καταδεικνύουν τη συνάφεια, την αναλογικότητα και την αποτελεσματικότητα όσον αφορά τη μείωση των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και την προστασία των καταναλωτών· πιστεύει ότι αυτή η επισήμανση θα μπορούσε ιδίως να περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με την ανθεκτικότητα και τη δυνατότητα επισκευής, όπως ένα σύστημα αξιολόγησης της επισκευής, και να λάβει τη μορφή ενός δείκτη περιβαλλοντικών επιδόσεων, συνεκτιμώντας πολλαπλά κριτήρια καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής των προϊόντων ανάλογα με την κατηγορία προϊόντων· θεωρεί ότι θα πρέπει να παρέχει άμεσα ορατές, σαφείς και κατανοητές πληροφορίες στους καταναλωτές κατά τη στιγμή της αγοράς,

γ. να ενισχύεται ο ρόλος του οικολογικού σήματος της ΕΕ, ώστε να αυξηθεί η υιοθέτησή του από τη βιομηχανία και η ευαισθητοποίηση των καταναλωτών,

δ. να αξιολογείται ποιες κατηγορίες αγαθών είναι οι πλέον κατάλληλες για να εξοπλιστούν με μετρητή χρήσης, βάσει ανάλυσης κόστους/περιβαλλοντικής αποδοτικότητας, με στόχο τη βελτίωση της ενημέρωσης των καταναλωτών και της συντήρησης των προϊόντων, την ενθάρρυνση της μακροπρόθεσμης χρήσης των προϊόντων μέσω της διευκόλυνσης της επαναχρησιμοποίησης, και την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης και των μεταχειρισμένων επιχειρηματικών μοντέλων,

ε. κατά την προετοιμασία της αναθεώρησης της οδηγίας (ΕΕ) 2019/771, να αξιολογηθεί ο τρόπος με τον οποίο η διάρκεια των νομικών εγγυήσεων θα ευθυγραμμιστεί περισσότερο με την εκτιμώμενη διάρκεια ζωής μιας κατηγορίας προϊόντων, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο η παράταση της περιόδου αντιστροφής του βάρους της απόδειξης σε περίπτωση μη συμμόρφωσης θα ενισχύσει τη δυνατότητα των καταναλωτών και των επιχειρήσεων να προβαίνουν σε βιώσιμες επιλογές· ζητεί η εν λόγω εκτίμηση επιπτώσεων να εξετάζει τις πιθανές επιπτώσεις αυτών των δυνητικών επεκτάσεων στις τιμές, την αναμενόμενη διάρκεια ζωής των προϊόντων, τα συστήματα εμπορικών εγγυήσεων και τις ανεξάρτητες υπηρεσίες επισκευής,

στ. κατά την προετοιμασία της αναθεώρησης της οδηγίας (ΕΕ) 2019/771, να μελετηθεί κατά πόσον είναι σκόπιμη η ενίσχυση της θέσης των πωλητών σε σχέση με τους κατασκευαστές μέσω της καθιέρωσης ενός μηχανισμού συνευθύνης κατασκευαστή-πωλητή στο πλαίσιο του συστήματος νομικών εγγυήσεων,

ζ. να αντιμετωπιστεί η προγραμματισμένη απαξίωση, εξετάζοντας το ενδεχόμενο προσθήκης στον κατάλογο του Παραρτήματος I της οδηγίας 2005/29/ΕΚ πρακτικών που έχουν ως μοναδικό σκοπό να επιβραδύνουν αποτελεσματικά τη διάρκεια ζωής ενός προϊόντος για να αυξήσουν το ποσοστό αντικατάστασής του και να περιορίσουν αδικαιολόγητα τη δυνατότητα επισκευής των προϊόντων, συμπεριλαμβανομένου του λογισμικού· τονίζει ότι οι πρακτικές αυτές θα πρέπει να ορίζονται σαφώς βάσει ενός αντικειμενικού και κοινού ορισμού, με τη συνεκτίμηση της αξιολόγησης όλων των ενδιαφερομένων μερών, όπως τα ερευνητικά ιδρύματα και οι οργανώσεις καταναλωτών, επιχειρήσεων και περιβάλλοντος·

7. τονίζει ότι τα αγαθά με ψηφιακά στοιχεία απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή και ότι, στο πλαίσιο της αναθεώρησης της οδηγίας (ΕΕ) 2019/771 που θα πραγματοποιηθεί έως το 2024, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ακόλουθα στοιχεία:

α. οι διορθωτικές επικαιροποιήσεις – δηλαδή οι επικαιροποιήσεις που αφορούν την ασφάλεια και τη συμμόρφωση – πρέπει να συνεχίζονται καθ’ όλη την εκτιμώμενη διάρκεια ζωής της συσκευής, ανάλογα με την κατηγορία του προϊόντος,

β. οι διορθωτικές επικαιροποιήσεις θα πρέπει να διαχωρίζονται από τις εξελικτικές επικαιροποιήσεις, οι οποίες πρέπει να είναι αναστρέψιμες, και καμία επικαιροποίηση δεν πρέπει ποτέ να μειώνει την απόδοση ή την ικανότητα ανταπόκρισης των αγαθών,

γ. οι καταναλωτές πρέπει να ενημερώνονται από τον πωλητή κατά τη στιγμή της αγοράς σχετικά με την περίοδο κατά την οποία αναμένεται να παρέχονται επικαιροποιήσεις του λογισμικού που παρέχεται κατά την αγορά των αγαθών, κατά τρόπο συμβατό με την καινοτομία και τις πιθανές μελλοντικές εξελίξεις της αγοράς, καθώς και σχετικά με τις ιδιαιτερότητες και τις επιπτώσεις τους στις επιδόσεις των συσκευών, ώστε να διασφαλίζεται ότι τα αγαθά διατηρούν τη συμμόρφωση και την ασφάλειά τους·

8. τονίζει την ανάγκη ύπαρξης απλών, αποτελεσματικών και εφαρμόσιμων μέσων προσφυγής για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις· υπενθυμίζει ότι οι καταναλωτές σε ολόκληρη την ΕΕ θα πρέπει να ενημερώνονται για τα δικαιώματά τους και τα μέσα προσφυγής που διαθέτουν· ζητεί τη χρηματοδότηση, στο πλαίσιο του προγράμματος για την ενιαία αγορά του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ) , μέτρων για την αντιμετώπιση του κενού πληροφόρησης και την παροχή στήριξης στις πρωτοβουλίες των ενώσεων καταναλωτών, επιχειρήσεων και περιβάλλοντος· θεωρεί ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να διεξάγουν ενημερωτικές εκστρατείες για την ενίσχυση της προστασίας και της εμπιστοσύνης των καταναλωτών, ιδίως μεταξύ των ευάλωτων ομάδων, και καλεί την Επιτροπή να παρέχει στους καταναλωτές επαρκή πληροφόρηση για τα δικαιώματά τους μέσω της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης· τονίζει ότι οι ΜΜΕ, οι πολύ μικρές επιχειρήσεις και οι αυτοαπασχολούμενοι χρειάζονται ειδική στήριξη, συμπεριλαμβανομένης χρηματοδοτικής στήριξης, προκειμένου να κατανοήσουν και να εκπληρώσουν τις νομικές υποχρεώσεις τους στον τομέα της προστασίας των καταναλωτών·

9. επισημαίνει ότι πολλά προϊόντα που διατίθενται στην ενιαία αγορά, ιδίως προϊόντα πωλούμενα από διαδικτυακές αγορές και εισαγόμενα από χώρες εκτός της ΕΕ, δεν συμμορφώνονται με τη νομοθεσία της ΕΕ σχετικά με τις απαιτήσεις ασφάλειας και βιωσιμότητας των προϊόντων· καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να λάβουν επειγόντως μέτρα για τη διασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού για τις εταιρείες της ΕΕ με διεθνείς ανταγωνιστές, καθώς και για τη διασφάλιση ασφαλών και βιώσιμων προϊόντων για τους καταναλωτές μέσω βελτιωμένης εποπτείας της αγοράς και ισοδύναμων προτύπων τελωνειακού ελέγχου σε ολόκληρη την ΕΕ, τόσο για τις παραδοσιακές όσο και για τις διαδικτυακές επιχειρήσεις· επισημαίνει ότι, για την εκπλήρωση αυτού του καθήκοντος, οι αρχές εποπτείας της αγοράς πρέπει να διαθέτουν τους κατάλληλους οικονομικούς, τεχνικούς, ενημερωτικούς και ανθρώπινους πόρους, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2019/1020, και καλεί τα κράτη μέλη να καλύψουν τις ανάγκες τους και την Επιτροπή να διασφαλίσει την ορθή εφαρμογή του κανονισμού· υπογραμμίζει ότι θα πρέπει να ενισχυθεί σημαντικά η αλληλεπίδραση μεταξύ του συστήματος RAPEX και των διαδικτυακών αγορών και πλατφορμών·

Διευκόλυνση των επισκευών

10. ζητεί να διατίθενται οι ακόλουθες πληροφορίες σχετικά με τη διαθεσιμότητα ανταλλακτικών, επικαιροποιήσεων λογισμικού και τη δυνατότητα επισκευής ενός προϊόντος, με σαφή και ευανάγνωστο τρόπο, κατά τη στιγμή της αγοράς: εκτιμώμενη περίοδος διαθεσιμότητας από την ημερομηνία αγοράς, μέση τιμή των ανταλλακτικών κατά τη στιγμή της αγοράς, συνιστώμενοι κατά προσέγγιση χρόνοι παράδοσης και επισκευής, και πληροφορίες σχετικά με τις υπηρεσίες επισκευής και συντήρησης, όπου χρειάζεται· ζητεί, επιπλέον, οι πληροφορίες αυτές να παρέχονται στα έγγραφα που συνοδεύουν το προϊόν, μαζί με μια περίληψη των συχνότερα απαντώμενων αστοχιών και του τρόπου επιδιόρθωσής τους·

11. καλεί την Επιτροπή να θεσπίσει «δικαίωμα επισκευής» για τους καταναλωτές, με σκοπό να καταστούν οι επισκευές συστηματικές, οικονομικά αποδοτικές και ελκυστικές, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες των διαφόρων κατηγοριών προϊόντων σύμφωνα με τα μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί για διάφορες οικιακές συσκευές δυνάμει της οδηγίας για τον οικολογικό σχεδιασμό:

α. παρέχοντας στους φορείς του κλάδου των επισκευών, συμπεριλαμβανομένων των ανεξάρτητων επισκευαστών, καθώς και στους καταναλωτές, δωρεάν πρόσβαση στις απαραίτητες πληροφορίες επισκευής και συντήρησης, συμπεριλαμβανομένων πληροφοριών για τα διαγνωστικά εργαλεία, τα ανταλλακτικά, το λογισμικό και τις επικαιροποιήσεις, που απαιτούνται για την πραγματοποίηση των επισκευών και της συντήρησης, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις επιταγές της ασφάλειας των καταναλωτών, με την επιφύλαξη της οδηγίας (ΕΕ) 2016/943,

β. ενθαρρύνοντας την τυποποίηση των ανταλλακτικών για λόγους διαλειτουργικότητας και καινοτομίας, τηρώντας παράλληλα τις απαιτήσεις ασφάλειας των προϊόντων,

γ. ορίζοντας υποχρεωτική ελάχιστη περίοδο για την προμήθεια ανταλλακτικών που θα αποτυπώνει την εκτιμώμενη διάρκεια ζωής του προϊόντος μετά τη διάθεση της τελικής μονάδας στην αγορά, καθώς και εύλογες μέγιστες προθεσμίες παράδοσης ανάλογα με την κατηγορία προϊόντος, σύμφωνα με τους εκτελεστικούς κανονισμούς περί οικολογικού σχεδιασμού που εκδόθηκαν την 1η Οκτωβρίου 2019, οι οποίοι θα πρέπει να επεκταθούν σε ευρύτερο φάσμα προϊόντων,

δ. εξασφαλίζοντας ότι η τιμή ενός ανταλλακτικού είναι εύλογη και, ως εκ τούτου, αποδοτική ως προς το κόστος, σε σχέση με την τιμή ολόκληρου του προϊόντος, και ότι οι ανεξάρτητοι και εξουσιοδοτημένοι επισκευαστές, καθώς και οι καταναλωτές, θα έχουν πρόσβαση στα αναγκαία ανταλλακτικά χωρίς αθέμιτα εμπόδια,

ε. ενθαρρύνοντας την επισκευή αντί της αντικατάστασης με την επέκταση των εγγυήσεων ή τον μηδενισμό των περιόδων εγγύησης για τους καταναλωτές που κάνουν αυτή την επιλογή, στο πλαίσιο της προετοιμασίας της αναθεώρησης της οδηγίας (ΕΕ) 2019/771 και επί τη βάσει μιας ανάλυσης κόστους-αποτελεσματικότητας τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τις επιχειρήσεις, και εξασφαλίζοντας ότι οι πωλητές θα ενημερώνουν πάντα τους καταναλωτές για την επιλογή του δικαιώματος επισκευής και των συναφών δικαιωμάτων εγγύησης,

στ. αξιολογώντας τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να διευκολυνθούν οι επισκευές με τη θέσπιση, σε επίπεδο ΕΕ, νόμιμης εγγύησης για τα ανταλλακτικά που αντικαθίστανται από επαγγελματία επισκευαστή, όταν τα αγαθά δεν καλύπτονται πλέον από νομική ή εμπορική εγγύηση, στο πλαίσιο της προετοιμασίας της αναθεώρησης της οδηγίας (ΕΕ) 2019/771,

ζ. παροτρύνοντας τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν κίνητρα, όπως το «επίδομα βιοτέχνη», τα οποία να προωθούν τις επισκευές, ιδίως μετά τη λήξη της νόμιμης εγγύησης για τους καταναλωτές που αναλαμβάνουν ορισμένες επισκευαστικές εργασίες μέσω εξουσιοδοτημένων/ανεξάρτητων επισκευαστών·

Συνολική στρατηγική για την προώθηση μιας κουλτούρας επαναχρησιμοποίησης

12. εκφράζει την ικανοποίησή του για το γεγονός ότι η Επιτροπή εξετάζει το ενδεχόμενο λήψης δεσμευτικών μέτρων για την πρόληψη της καταστροφής απούλητων ή μη καταστραμμένων αγαθών που λειτουργούν ακόμη, ώστε να μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, καθώς και θέσπισης ποσοτικοποιημένων στόχων για την επαναχρησιμοποίηση, μεταξύ άλλων μέσω της καθιέρωσης συστημάτων εναπόθεσης σύμφωνα με την οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα και την οδηγία για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας· τονίζει ότι τα νέα βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα θα πρέπει να έχουν κατά προτεραιότητα πρόσβαση στους χώρους αποθήκευσης αποβλήτων, και καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να παράσχουν περαιτέρω κίνητρα για τη βιώσιμη διαχείριση των αποβλήτων· τονίζει την ανάγκη για μια στρατηγική που θα αξιολογεί και θα αντιμετωπίζει τα νομικά εμπόδια για την επισκευή, τη μεταπώληση, την επαναχρησιμοποίηση και τη δωρεά, προκειμένου να διασφαλιστεί μια πιο αποτελεσματική και βιώσιμη χρήση των πόρων, καθώς και για την ενίσχυση της εσωτερικής αγοράς δευτερογενών πρώτων υλών, με την επιφύλαξη των διατάξεων του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1013/2006 για τις μεταφορές αποβλήτων, μεταξύ άλλων μέσω αυξημένης τυποποίησης·

13. τονίζει ότι είναι σημαντικό να τονωθούν τα επιχειρηματικά μοντέλα της κυκλικής οικονομίας και τα βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η καταστροφή των αγαθών και να προωθείται η επισκευή και επαναχρησιμοποίηση· καλεί την Επιτροπή να ενθαρρύνει τη χρήση τέτοιων μοντέλων, διατηρώντας τα οικονομικά αποδοτικά και ελκυστικά και διασφαλίζοντας υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών, και να παροτρύνει τα κράτη μέλη να αυξήσουν τη γνώση των μοντέλων αυτών μέσω εκπαιδευτικών εκστρατειών και κατάρτισης τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τις επιχειρήσεις· τονίζει τη σημασία των επενδύσεων R&D στον τομέα αυτό·

14. επισημαίνει την ύπαρξη πρακτικών που εφαρμόζουν οι εταιρείες για την αποθάρρυνση της επισκευής, οι οποίες συνιστούν περιορισμό του δικαιώματος επισκευής και επηρεάζουν τις επιλογές επισκευής που διαθέτουν οι καταναλωτές· ζητεί μια προσέγγιση που θα διαφυλάσσει την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και θα διασφαλίζει την αποτελεσματική υποστήριξη προς τους ανεξάρτητους επισκευαστές, προκειμένου να προωθείται η δυνατότητα επιλογής των καταναλωτών και να επιτευχθεί μια συνολικά βιώσιμη ενιαία αγορά·

15. τονίζει την ανάγκη να δημιουργηθούν κίνητρα που θα ωθούν τους καταναλωτές να αγοράζουν μεταχειρισμένα αγαθά· επισημαίνει ότι η μεταβίβαση της εγγύησης σε περίπτωση μεταπώλησης ενός προϊόντος που εξακολουθεί να καλύπτεται από αυτήν θα μπορούσε να ενισχύσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών στην εν λόγω αγορά· καλεί, στο πλαίσιο αυτό, την Επιτροπή να εξετάσει σε ποιο βαθμό η εγγύηση του πρώτου αγοραστή θα μπορούσε να μεταβιβαστεί σε πρόσθετους αγοραστές σε περίπτωση μεταγενέστερων πωλήσεων, ιδίως στο πλαίσιο ενός ψηφιακού διαβατηρίου προϊόντος· ζητεί, επιπλέον, να αξιολογηθεί η ανάγκη αναθεώρησης της ρήτρας εξαίρεσης για τα μεταχειρισμένα προϊόντα στο πλαίσιο του καθεστώτος νόμιμης εγγύησης που προβλέπεται στην οδηγία (ΕΕ) 2019/771 κατά την αναθεώρηση της οδηγίας, ύστερα από εκτίμηση αντικτύπου σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις στα επιχειρηματικά μοντέλα που βασίζονται σε μεταχειρισμένα και επαναχρησιμοποιούμενα προϊόντα·

16. ζητεί σαφείς ορισμούς για τα επανασυσκευασμένα και ανακαινισμένα αγαθά και την ενθάρρυνση της καθιέρωσης σε ευρεία κλίμακα ενός εθελοντικού συστήματος εκτεταμένων εμπορικών εγγυήσεων για τέτοια αγαθά, προκειμένου να συμπληρώνονται οι αρχικές νομικές εγγυήσεις και να αποτρέπεται η έκθεση των καταναλωτών σε αθέμιτες πρακτικές·

17. τονίζει τον ρόλο του τομέα των υπηρεσιών στην αύξηση της διαθεσιμότητας επισκευών και άλλων νέων επιχειρηματικών μοντέλων· επικροτεί, ειδικότερα, την ανάπτυξη εμπορικών μοντέλων που διαχωρίζουν την κατανάλωση από την υλική ιδιοκτησία, όπου πωλείται η χρήση του προϊόντος, και ζητεί μια αξιόπιστη αξιολόγηση του αντικτύπου της οικονομίας της χρήσης και των πιθανών αντίρροπων αποτελεσμάτων της, καθώς και των επιπτώσεων στους καταναλωτές και τα οικονομικά τους συμφέροντα, αλλά και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων αυτών των μοντέλων· τονίζει ότι η ανάπτυξη διαδικτυακών υπηρεσιών, νέων μορφών εμπορικής προώθησης (ενοικίαση, χρηματοδοτική μίσθωση, προϊόν ως υπηρεσία κ.λπ.) και η διαθεσιμότητα επισκευαστικών εγκαταστάσεων μπορούν να συμβάλουν στην παράταση της διάρκειας ζωής των προϊόντων και στην αύξηση της γνώσης και της εμπιστοσύνης των καταναλωτών για τα προϊόντα αυτά· καλεί την Επιτροπή να προωθήσει την ανάπτυξη αυτών των νέων επιχειρηματικών μοντέλων μέσω στοχευμένης χρηματοδοτικής στήριξης στο πλαίσιο του προγράμματος για την ενιαία αγορά και οιωνδήποτε άλλων συναφών προγραμμάτων του ΠΔΠ·

18. ζητεί την ανάπτυξη εθνικών εκστρατειών και σχετικών μηχανισμών που θα ενθαρρύνουν τους καταναλωτές να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής των προϊόντων μέσω της επισκευής και της χρήσης μεταχειρισμένων αγαθών και να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση σχετικά με την προστιθέμενη αξία των βιώσιμων καινοτόμων τεχνολογιών· ζητεί από την Επιτροπή και τις εθνικές αρχές να συνδράμουν και να στηρίξουν τις αρμόδιες αρχές σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, καθώς και τις εταιρείες και τις ενώσεις, τόσο από τεχνική όσο και από οικονομική άποψη στο πλαίσιο του προγράμματος για την ενιαία αγορά του ΠΔΠ, κατά τη διεξαγωγή τέτοιων εκστρατειών ευαισθητοποίησης·

19. καλεί όλες τις εταιρείες και τους οργανισμούς να εγγραφούν στο σύστημα οικολογικής διαχείρισης και οικολογικού ελέγχου (EMAS), προκειμένου να βελτιώσουν τις περιβαλλοντικές τους επιδόσεις· προσβλέπει στην επικείμενη αναθεώρηση της οδηγίας για τη δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών, η οποία θα οδηγήσει σε σημαντική βελτίωση της διαθεσιμότητας πληροφοριών σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιδόσεις των εταιρειών·

Μια ψηφιακή στρατηγική για μια βιώσιμη αγορά

20. επικροτεί την εξαγγελία κοινού ευρωπαϊκού χώρου δεδομένων για έξυπνες κυκλικές εφαρμογές και τη φιλοδοξία της Επιτροπής να αναπτύξει ένα ψηφιακό «διαβατήριο προϊόντος» για τη βελτίωση της ιχνηλασιμότητας και της πρόσβασης σε πληροφορίες σχετικά με τις συνθήκες παραγωγής ενός προϊόντος, τη βιωσιμότητα, τη σύνθεση, την επαναχρησιμοποίηση, την επισκευή, τις δυνατότητες αποσυναρμολόγησης και τον χειρισμό στο τέλος του κύκλου ζωής, λαμβάνοντας υπόψη την αρχή της αναλογικότητας και το κόστος για τις επιχειρήσεις και δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις ανάγκες των ΜΜΕ, των πολύ μικρών επιχειρήσεων και των αυτοαπασχολούμενων· ζητεί να αναπτυχθούν αυτά τα εργαλεία σε στενή συνεργασία με τη βιομηχανία και τους σχετικούς ενδιαφερόμενους φορείς·

21. σημειώνει τη συνεισφορά των ψηφιακών τεχνολογιών στην καινοτομία και στη δημιουργία μιας πιο κυκλικής οικονομίας· ζητεί από την Επιτροπή να θεσπίσει πρότυπα και πρωτόκολλα για την πρόσβαση σε διαλειτουργικά δεδομένα και για τη χρήση τους, με στόχο την αποτελεσματική ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ επιχειρήσεων, επενδυτών και αρχών και την παροχή νέων επιχειρηματικών ευκαιριών που βασίζονται στα δεδομένα και έχουν ως γνώμονα την κυκλική οικονομία· καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αυξήσουν τη χρηματοδότηση για την έρευνα και την καινοτομία στον τομέα των βιώσιμων τεχνολογιών στο νέο ΠΔΠ·

22. επισημαίνει ότι, τόσο σε ό,τι αφορά την κατασκευή των προϊόντων του όσο και την παροχή των υπηρεσιών του, ο ψηφιακός τομέας και η διαδικτυακή κατανάλωση έχουν περιβαλλοντικό αποτύπωμα, και καλεί την Επιτροπή να αξιολογήσει τον τρόπο με τον οποίο ένας δείκτης ψηφιακής βιωσιμότητας της ΕΕ βασιζόμενος σε ανάλυση των κύκλων ζωής των προϊόντων θα μπορούσε να ενσωματώσει τη βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση ψηφιακών τεχνολογιών· επισημαίνει ότι οι πρακτικές για τη μείωση αυτού του περιβαλλοντικού αντικτύπου, όπως η μείωση των συσκευασιών και η ανάπτυξη πιο βιώσιμων συσκευασιών, θα πρέπει να αποτελούν μέρος μιας στρατηγικής για μια βιώσιμη ενιαία αγορά·

23. προσθέτει ότι θα πρέπει να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με το πιθανό περιβαλλοντικό αποτύπωμα των περιττών δεδομένων, όπως αχρησιμοποίητες εφαρμογές, αρχεία, βίντεο, φωτογραφίες και ανεπιθύμητα ηλεκτρονικά μηνύματα (spam)· καλεί την Επιτροπή να αξιολογήσει τον αντίκτυπο των ψηφιακών πρακτικών και υποδομών όσον αφορά το αποτύπωμα άνθρακα και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα, καθώς και τον αντίκτυπό τους στις καταναλωτικές πρακτικές, και να εξετάσει το ενδεχόμενο λήψης κατάλληλων μέτρων για τη μείωσή του·

24. ζητεί επιτακτικά από την Επιτροπή να λάβει υπόψη τις αποφάσεις του Κοινοβουλίου σχετικά με τη θέσπιση ενός κοινού συστήματος φόρτισης με σκοπό τη μείωση των όγκων παραγωγής και των ηλεκτρονικών αποβλήτων·

Ανάγκη αλλαγών στην προσέγγιση που ακολουθούν οι δημόσιες αρχές

25. είναι της άποψης ότι οι δημόσιες συμβάσεις θα πρέπει να τεθούν στο επίκεντρο του σχεδίου οικονομικής ανάκαμψης της ΕΕ, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, με τη στήριξη των προσπαθειών καινοτομίας του ιδιωτικού τομέα και των διαδικασιών ψηφιοποίησης των δημόσιων διαγωνισμών και με τον καθορισμό των κατάλληλων κινήτρων για την τόνωση της βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης· ζητεί να δοθεί προτεραιότητα στην τόνωση της ζήτησης για φιλικά προς το περιβάλλον αγαθά και υπηρεσίες, με μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, και στην προώθηση κοινωνικών και περιβαλλοντικών κριτηρίων·

26. τονίζει την ανάγκη να διασφαλιστεί η υιοθέτηση περιβαλλοντικών, κοινωνικών και καινοτόμων δημόσιων συμβάσεων κατά τη μετάβαση σε μια βιώσιμη και κλιματικά ουδέτερη οικονομία, με την εισαγωγή κριτηρίων και στόχων βιωσιμότητας στους δημόσιους διαγωνισμούς· υπενθυμίζει, στο πλαίσιο αυτό, τη δέσμευση της Επιτροπής να αναλάβει δράση μέσω ειδικών ανά τομέα μέτρων και κατευθυντήριων γραμμών για πράσινες δημόσιες συμβάσεις, με παράλληλη διατήρηση του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου για τις δημόσιες συμβάσεις, και καλεί την Επιτροπή επιδείξει φιλοδοξία, καθιστώντας συνήθη κανόνα τα βιώσιμα κριτήρια στις δημόσιες συμβάσεις· τονίζει ότι είναι σημαντικό να υποστηριχθούν τα μεταχειρισμένα, επαναχρησιμοποιούμενα, ανακυκλωμένα και ανασυσκευασμένα προϊόντα και τα προγράμματα λογισμικού χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας μέσω του καθορισμού στόχων για δημόσιες αγορές· τονίζει τα δυνητικά οφέλη ενός μέσου για τον έλεγχο της βιωσιμότητας των δημόσιων διαγωνισμών, προκειμένου να διασφαλιστεί η συμβατότητά τους με τις δεσμεύσεις της ΕΕ για το κλίμα και να αντιμετωπιστεί η «ψευδοοικολογική ταυτότητα» (greenwashing)·

27. τονίζει τον ρόλο που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν οι οικολογικές και κοινωνικές συμβάσεις προμηθειών στη συντόμευση των αλυσίδων εφοδιασμού, στη μείωση της εξάρτησης από τρίτες χώρες και στην προώθηση της βιωσιμότητας σε κρίσιμους τομείς, όπως αυτοί που παράγουν φαρμακευτικά προϊόντα, ενέργεια και τρόφιμα· ζητεί πραγματική αμοιβαιότητα στις δημόσιες συμβάσεις με τρίτες χώρες και τη διασφάλιση επαρκούς πρόσβασης των ΜΜΕ, καθώς και των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας, στις δημόσιες συμβάσεις, με τη θέσπιση, μεταξύ άλλων, κριτηρίων προτιμησιακής ανάθεσης·

28. καλεί τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν τα υφιστάμενα προγράμματα της ΕΕ για τις βιώσιμες συμβάσεις προμηθειών και ζητεί από την Επιτροπή, στο πλαίσιο αυτό, να βελτιώσει την καθοδήγησή της και να δώσει το παράδειγμα δημοσιεύοντας στόχους και στατιστικά στοιχεία σχετικά με τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο των αγορών της· ζητεί, επιπλέον, να θεσπιστούν υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων για τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη όσον αφορά τις βιώσιμες δημόσιες συμβάσεις τους, χωρίς να δημιουργείται αδικαιολόγητος διοικητικός φόρτος και με παράλληλο σεβασμό της αρχής της επικουρικότητας·

Υπεύθυνη εμπορική προώθηση και διαφήμιση

29. επισημαίνει ότι οι καταναλωτές έρχονται αντιμέτωποι με παραπλανητικούς ισχυρισμούς σχετικά με τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των προϊόντων και των υπηρεσιών, τόσο εντός όσο και εκτός διαδικτύου· συνιστά, συνεπώς, να διενεργείται αποτελεσματικός έλεγχος των περιβαλλοντικών ισχυρισμών των κατασκευαστών και των διανομέων πριν από τη διάθεση ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας στην αγορά και να επιβληθεί η πρόσφατα τροποποιημένη οδηγία 2005/29/ΕΚ μέσω ενεργών μέτρων για την αντιμετώπιση των παραπλανητικών πρακτικών· καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει επικαιροποιημένες κατευθυντήριες γραμμές για την ενιαία εφαρμογή της εν λόγω οδηγίας όσον αφορά τους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς και να παράσχει καθοδήγηση για δραστηριότητες εποπτείας της αγοράς·

30. ζητεί την ανάπτυξη σαφών κατευθυντήριων γραμμών και προτύπων για τους οικολογικούς ισχυρισμούς και δεσμεύσεις που να μεταφράζονται σε ενισχυμένες πιστοποιήσεις οικολογικού σήματος και χαιρετίζει την εξαγγελθείσα νομοθετική πρόταση σχετικά με την τεκμηρίωση των οικολογικών ισχυρισμών· συνιστά να αξιολογηθεί η ενδεχόμενη ανάγκη δημιουργίας ενός δημόσιου ευρωπαϊκού μητρώου στο οποίο θα απαριθμούνται οι εγκεκριμένοι και οι απαγορευμένοι περιβαλλοντικοί ισχυρισμοί, καθώς και οι προϋποθέσεις και τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για την επιβεβαίωση ενός ισχυρισμού· προσθέτει ότι η παροχή διαφανών, υπεύθυνων και ακριβών πληροφοριών θα αυξήσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών στα προϊόντα και τις αγορές, οδηγώντας τελικά σε μια πιο βιώσιμη κατανάλωση·

31. τονίζει ότι η διαφήμιση επηρεάζει τα επίπεδα και τα πρότυπα κατανάλωσης και θα πρέπει να ενθαρρύνει τις βιώσιμες επιχειρηματικές και καταναλωτικές επιλογές· τονίζει τη σημασία της υπεύθυνης διαφήμισης που τηρεί τα δημόσια πρότυπα για το περιβάλλον και την υγεία των καταναλωτών· υπογραμμίζει ότι το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση της παραπλανητικής διαφήμισης θα μπορούσε να ενισχύσει την προστασία των καταναλωτών, ιδίως ορισμένων κατηγοριών καταναλωτών που θεωρούνται ευάλωτοι, και να ενθαρρύνει τη βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση·

°

° °

32. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο και στην Επιτροπή.

 

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι η Ευρώπη ζει πολύ πέρα από τα όρια του πλανήτη[14], και ότι η ευρωπαϊκή κατανάλωση τροφοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από πόρους που εξορύσσονται και υφίστανται επεξεργασία εκτός Ευρώπης[15]. Το 7ο πρόγραμμα δράσης της ΕΕ για το περιβάλλον[16] θέτει έτσι ως στόχο για το 2050 την «ευημερία εντός των ορίων του πλανήτη μας». Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί στον εν λόγω τομέα και η οποία αποτελεί παράδειγμα σε παγκόσμιο επίπεδο, εξακολουθούμε να απέχουμε πολύ από την επίτευξη των στόχων. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, η ευρωπαϊκή ημέρα κρίσιμης εξάντλησης των πόρων, δηλ. η ημέρα κατά την οποία το οικολογικό αποτύπωμα της ευρωπαϊκής ηπείρου θα ξεπεράσει την ικανότητα των οικοσυστημάτων του πλανήτη, ήταν η 10η Μαΐου 2019, και ότι θα χρειάζονταν 2,8 πλανήτες Γη για την κάλυψη των αναγκών μας, εάν όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη κατανάλωναν όπως και οι Ευρωπαίοι[17].

Η κρίση του COVID-19 κατέδειξε πόσο εύθραυστες είναι οι οικονομίες μας και πόσο ευεπίφορες σε κατάρρευση όταν αντιμετωπίζουν αιφνίδιους κλυδωνισμούς.

Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας να αλλάξουν ριζικά οι τρόποι με τους οποίους παράγουμε και καταναλώνουμε στην Ευρώπη. Ο τρόπος με τον οποίο σχεδιάζουμε την ενιαία αγορά μας και με τον οποίο διασφαλίζουμε την προστασία των καταναλωτών αποτελεί μείζον διακύβευμα για την επίτευξη αυτής της αλλαγής νοοτροπίας, βάσει της οποίας θα υπερισχύουν η βιωσιμότητα και η κοινωνική δικαιοσύνη.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη λάβει μέτρα προς την κατεύθυνση αυτή. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε σχεδόν ομόφωνα την έκθεση «Επιμήκυνση της διάρκειας ζωής των προϊόντων: οφέλη για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις (2016/2272(INI))» το 2016, η οποία ήλθε ως συνέχεια της σχετικής έκθεσης της ΕΟΚΕ[18]. Στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία, η ΕΕ έχει ήδη εξαγγείλει μέτρα για μια πιο βιώσιμη οικονομία όσον αφορά την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων[19] καθώς και σε σχέση με τον σχεδιασμό των προϊόντων.

Οι αρχικές αυτές ανακοινώσεις είναι ελπιδοφόρες και δείχνουν ότι μια ρύθμιση προς αυτήν την κατεύθυνση είναι ευπρόσδεκτη τόσο από τις επιχειρήσεις όσο και από τους καταναλωτές. Στόχος είναι τώρα να χτίσουμε πάνω σε αυτή τη βάση και να επιτύχουμε μια παραδειγματική αλλαγή μεταβαίνοντας προς μια ανθεκτική και λιγότερο καταναλωτική οικονομία.

Για βιώσιμα προϊόντα στην Ευρώπη

Το οικονομικό μας μοντέλο βασίζεται σε ένα σύστημα υπερκατανάλωσης, το οποίο ενθαρρύνει τους παραγωγούς να προωθούν τη φρενήρη αντικατάσταση των προϊόντων μέσω της πρόωρης απαξίωσής τους.

Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος του αποτυπώματος άνθρακα των προϊόντων μας συνδέεται με την παραγωγή τους, είναι ζωτικής σημασίας να επανεξετάσουμε το σύστημα παραγωγής μας και να μεταβούμε στην παραγωγή πραγματικά βιώσιμων προϊόντων. Η περίπτωση των smartphones είναι αποκαλυπτική: το 80 % του αποτυπώματος άνθρακα της συσκευής δημιουργείται κατά τη διάρκεια παραγωγής της και μόνο το 15 % των τηλεφώνων συλλέγονται και ανακυκλώνονται στο τέλος του κύκλου ζωής τους.

Η ανάπτυξη μιας κυκλικής οικονομίας αρχίζει ήδη από τον σχεδιασμό των προϊόντων. Η επιλογή των υλικών και ο σχεδιασμός του προϊόντος καθορίζουν εάν το προϊόν θα είναι ανθεκτικό, επισκευάσιμο, εύκολο να αποσυναρμολογηθεί και ανακυκλώσιμο στο τέλος του κύκλου ζωής του. Οι καταναλωτές φαίνονται να είναι έτοιμοι να συμμετάσχουν σε αυτή τη διαδικασία, αλλά πρέπει ακόμη να αρθούν πολλά εμπόδια: ασύμμετρη πληροφόρηση, κόστος επισκευής που εξακολουθεί να είναι υπερβολικά υψηλό, δυσκολία επισκευής λόγω έλλειψης ανταλλακτικών ή απλώς λόγω ελλιπούς ενημέρωσης, άγνοια των δικαιωμάτων που έχει ο καταναλωτής σε περίπτωση ελαττωματικών προϊόντων κ.λπ.

Τερματισμός της πρόωρης απαξίωσης των προϊόντων

Στόχος είναι η ενθάρρυνση των παραγωγών που σχεδιάζουν βιώσιμα προϊόντα και, αντιθέτως, η αποθάρρυνση όσων τα προϊόντα είναι ελαττωματικά και μη βιώσιμα. Τα προτεινόμενα μέτρα περιλαμβάνουν μια σειρά εργαλείων που κυμαίνονται από σαφείς και εναρμονισμένες πληροφορίες προς τους καταναλωτές έως την καταστολή των ανέντιμων εμπορικών πρακτικών, που συνίστανται στη σκόπιμη συντόμευση της ζωής ενός προϊόντος ή στην παρεμπόδιση της επισκευής τους. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις ψηφιακές συσκευές και να διασφαλισθεί ότι οι λογισμικές αναβαθμίσεις δεν οδηγούν σε απαξίωσή τους. Βασικό ζήτημα παραμένει η ευθυγράμμιση της διάρκειας της νόμιμης εγγύησης συμμόρφωσης με την εκτιμώμενη διάρκεια ζωής των προϊόντων: η επιμήκυνση του χρόνου ζωής των προϊόντων πρέπει να συνοδεύεται από επαρκή προστασία των καταναλωτών σε περίπτωση μη συμμόρφωσης. Αυτά τα συνδυασμένα μέτρα πρέπει να επιτρέπουν μια αναβάθμιση της ποιότητας όλων των προϊόντων και να εξασφαλίζουν την εμπιστοσύνη των καταναλωτών στην ευρωπαϊκή ενιαία αγορά, παρέχοντάς τους δικαιώματα ανάλογα με τις διαφημιζόμενες ιδιότητες των προϊόντων.

Θεμελίωση πραγματικού δικαιώματος επισκευής στην Ευρώπη

Τα βιώσιμα προϊόντα πρέπει επίσης να είναι επισκευάσιμα, ώστε να μπορούν να παραμείνουν στην αγορά όσο το δυνατόν περισσότερο. Είναι καιρός να τερματιστούν οι πρακτικές που εμποδίζουν ή δυσχεραίνουν την επισκευή των προϊόντων. Κατά μέσο όρο, το 70 % των Ευρωπαίων θα προτιμούσαν να επισκευάσουν παρά να αντικαταστήσουν ένα ελαττωματικό προϊόν[20]. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, αυτό που προωθείται σε μεγάλο βαθμό από τους πωλητές είναι η αντικατάσταση των προϊόντων.

Πρέπει να κατοχυρώσουμε την απελευθέρωση της επισκευής των προϊόντων στην ευρωπαϊκή αγορά, διασφαλίζοντας ότι θα καταστεί απλούστερη και οικονομικά προσιτή. Αυτό απαιτεί όχι μόνο εκ των προτέρων πληροφορίες σχετικά με τη δυνατότητα επισκευής ενός προϊόντος αλλά και, κατόπιν, τη διασφάλιση της αλυσίδας αξίας μέσω της διαθεσιμότητας ανταλλακτικών, των σύντομων χρόνων επισκευής και της πρόσβασης σε πληροφορίες σχετικά με την επισκευή για πωλητές, ανεξάρτητους επισκευαστές και καταναλωτές, με στόχο την ενθάρρυνση της αυτοεπισκευής. Πιο συγκεκριμένα, οι ανεξάρτητοι επισκευαστές αποτελούν ένα δίκτυο τοπικής απασχόλησης που είναι πολύ σημαντικό να υποστηριχθεί. Δεν είναι αποδεκτό, οι μηχανισμοί διανοητικής ιδιοκτησίας να δίνουν το προνόμιο της επισκευής των προϊόντων μόνο στον σχεδιαστή ή στον διανομέα. Προς τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να αναπτυχθούν μηχανισμοί υλικοτεχνικής και οικονομικής στήριξης.

Θέλουμε επίσης να τονώσουμε την εμπιστοσύνη των καταναλωτών στα επισκευασμένα προϊόντα και προτείνουμε τη θέσπιση εγγύησης που θα καλύπτει τις επισκευές προϊόντων.

Προς μια οικονομία επαναχρησιμοποίησης

Τα βιώσιμα και επισκευάσιμα προϊόντα μπορούν να παραμείνουν στην αγορά για μεγάλο χρονικό διάστημα και να αποτελέσουν αντικείμενο συναλλαγής. Η εμπιστοσύνη των καταναλωτών στα μεταχειρισμένα προϊόντα πρέπει να συνοδεύεται από διαφάνεια και από εγγυήσεις για την κατάσταση των προϊόντων. Έτσι, η σύνδεση της εγγύησης με το προϊόν και όχι με τον αγοραστή καθιστά δυνατή την παράταση της προστασίας την οποία διαθέτουν τα εν λόγω προϊόντα και θέτει τέλος στην εσφαλμένη αντίληψη ότι ένα προϊόν χάνει κατ’ ανάγκην μέρος της αξίας του όταν αλλάζει χέρια. Η δυνατότητα παράτασης της εγγύησης ύστερα από επισκευές θα τόνωνε περαιτέρω την εμπιστοσύνη. Η πρόωρη καταστροφή των αγαθών δεν είναι συμβατή με μια βιώσιμη αγορά. Τα επιχειρηματικά μοντέλα που συνίστανται στη μίσθωση αγαθών αντί της αγοράς τους κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά πρέπει να μελετηθούν ενδελεχέστερα ώστε να εξασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους.

Τιθάσευση της ψηφιακής τεχνολογίας για την προώθηση μιας βιώσιμης αγοράς

Η ψηφιακή τεχνολογία έχει φέρει επανάσταση στους τρόπους με τους οποίους επικοινωνούμε, παράγουμε και καταναλώνουμε. Στόχος είναι πλέον να ανακτήσουμε τον έλεγχο επί της ψηφιακής τεχνολογίας και να την αναπροσανατολίσουμε προς ένα επιθυμητό ψηφιακό μέλλον σε μια βιώσιμη αγορά. Για τον σκοπό αυτό, η σαφής επισήμανση του περιβαλλοντικού και κοινωνικού αντικτύπου των τεχνολογιών έχει ζωτική σημασία προκειμένου οι επενδυτικές αποφάσεις και οι προσπάθειες καινοτομίας να λαμβάνουν περισσότερο υπόψη το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Μια φιλική προς το περιβάλλον τεχνολογία θα καθορίζεται με βάση μια ανάλυση ολόκληρου του κύκλου ζωής του προϊόντος, από την εξόρυξη των πρώτων υλών και την επαναχρησιμοποίηση του δευτερογενούς υλικού έως την επεξεργασία του στο τέλος της ζωής του, περνώντας από την παραγωγή, τη μεταφορά και τη χρήση του. Πρέπει να επανεφεύρουμε την έννοια της καινοτομίας, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για μια βιώσιμη ψηφιακή τεχνολογία.

Προκειμένου να λαμβάνονται τεκμηριωμένες νομοθετικές αποφάσεις, οι φορείς λήψης των αποφάσεων πρέπει να έχουν πρόσβαση σε αξιόπιστα δεδομένα. Η πρόσβαση του κοινού σε δεδομένα σχετικά με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της υλοποίησης της κυκλικής οικονομίας, αλλά και για την άμεση αντίδραση σε περίπτωση κρίσης, ιδίως υγειονομικής.

Η αξιοποίηση των ψηφιακών εργαλείων για μια βιώσιμη αγορά μέσω της δημιουργίας κοινής βάσης δεδομένων και ενός διαβατηρίου προϊόντος θα επιτρέψει την καλύτερη ιχνηλάτηση των προϊόντων και των συστατικών μερών τους σε ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα, την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών και την ενίσχυση της εποπτείας των αγορών

Στην περίπτωση των τεχνολογιών, πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή στις παρενέργειες της τεχνολογικής προόδου. Έτσι, τα οφέλη αποδοτικότητας που επιφέρει μια τεχνολογία τείνουν να καταστήσουν πιο φθηνό ένα προϊόν ή μια υπηρεσία και, συνεπώς, να οδηγήσουν σε αύξηση της κατανάλωσης και της παραγωγής. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, από μόνοι τους, οι νόμοι της αγοράς δεν μπορούν αυτόματα να καταστήσουν τις κοινωνίες μας πιο βιώσιμες και πρέπει να αναπτυχθούν εργαλεία ρύθμισης για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας και της ανθεκτικότητας των κοινωνιών μας.

Ο ρόλος των δημοσίων συμβάσεων προμηθειών

Το εργαλείο των δημόσιων συμβάσεων προμηθειών είναι σημαντικό από πολλές απόψεις. Οι δημόσιες αρχές έχουν, καταρχάς, ρόλο προτύπου και διαφώτισης. Αντιπροσωπεύουν επίσης το 16 % του ευρωπαϊκού ΑΕΠ, και επιτρέπουν την αποστολή ισχυρών μηνυμάτων στις αγορές για την αλλαγή των υφιστάμενων πρακτικών.

Ως εκ τούτου, για την ανάπτυξη μιας βιώσιμης αγοράς, θα πρέπει οι δημόσιες αρχές να καταστούν πρότυπα ως προς τη βιωσιμότητα των δημόσιων συμβάσεων προμηθειών, εισάγοντας κριτήρια που θέτουν πρότυπα βιωσιμότητας των προϊόντων και ένα ποσοστό επαναχρησιμοποίησης μεταχειρισμένων προϊόντων. Ένα κριτήριο βιωσιμότητας θα μπορούσε να είναι η παροχή προτεραιότητας στις βραχείες αλυσίδες αξίας και στα τοπικά προϊόντα. Δεδομένου ότι η πτυχή της απασχόλησης διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο, οι δημόσιες συμβάσεις προμηθειών θα πρέπει επίσης να ευνοούν τις ΜΜΕ οι οποίες, αν και παρέχουν σχεδόν τα δύο τρίτα των θέσεων απασχόλησης στον ευρωπαϊκό μη χρηματοπιστωτικό ιδιωτικό τομέα, συχνά τίθενται σε μειονεκτική θέση από τους κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις.

Οι δημόσιες συμβάσεις προμηθειών θα πρέπει να ευνοούν τις επιχειρήσεις που είναι αποδοτικές και καινοτομούν στον τομέα της βιωσιμότητας.

Αναγνώριση της ευθύνης της διαφήμισης

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι επιχειρήσεις δαπανούν κατ’ έτος 1,3 τρισεκατομμύρια σε εμπορική επικοινωνία και 600 δισεκατομμύρια σε διαφήμιση. Αν και, ιστορικά, η διαφήμιση είχε ως προορισμό να διαδραματίσει έναν ενημερωτικό ρόλο για την καθοδήγηση των καταναλωτών στις επιλογές τους, σήμερα έχει περισσότερο προτρεπτική λειτουργία. Αυξάνει τεχνητά το συνολικό επίπεδο κατανάλωσης και κατευθύνει τους καταναλωτές όχι στα πλέον βιώσιμα και υπεύθυνα εμπορικά σήματα, αλλά σε αυτά τα οποία επενδύουν σημαντικά ποσά στην εμπορική προώθηση. Επιπλέον, η διαφήμιση αποτελεί προνόμιο μικρού αριθμού επιχειρήσεων, συχνά μεγάλων πολυεθνικών, τις οποίες δεν μπορούν να ανταγωνιστούν οι μικρομεσαίες και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις.

Η διαδικτυακή διαφήμιση είναι ένας τομέας που έχει γνωρίσει σημαντική ανάπτυξη με την εξάπλωση του διαδικτύου. Προκειμένου να αυξηθεί περαιτέρω ο αριθμός των πωλήσεων, η απαίτηση για μια ολοένα και πιο στοχευμένη και εξατομικευμένη διαφήμιση έχει οδηγήσει σε επιθετικές πρακτικές ανάκτησης προσωπικών δεδομένων των χρηστών του διαδικτύου και των ψηφιακών συσκευών. Οι πρακτικές αυτού του είδους οδηγούν σε αυτό που μέλη του ακαδημαϊκού κόσμου περιγράφουν σήμερα ως εποπτικό καπιταλισμό. Είναι σημαντικότερη από ποτέ η διασφάλιση των αρχών που ορίζονται στον ΓΚΠΔ, αλλά και η ρύθμιση των πρακτικών της συστηματικής εξαγωγής δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από τον διαφημιστικό κλάδο.

Στο πλαίσιο αυτό, είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναγνωριστεί η ευθύνη του τομέα της διαφήμισης και να ρυθμιστούν οι πρακτικές του. Χρειάζεται, κατ’ αρχάς, μια ρύθμιση για το περιεχόμενο, με την οποία να απαγορεύονται οι ατεκμηρίωτοι οικολογικοί ισχυρισμοί, αλλά και οι διαφημίσεις προϊόντων ή υπηρεσιών που βλάπτουν την υγεία ή το περιβάλλον.

Κατά δεύτερον, απαιτείται μια ρύθμιση των πρακτικών, η οποία να διέπει τη μαζική εξαγωγή των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των καταναλωτών και την εμπορική εκμετάλλευσή τους και να παρέχει στους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς φορείς μια πλατφόρμα για να μπορούν να εκφράζουν τις απόψεις τους.

Τέλος, χρειάζεται οικονομική λογοδοσία, με την απαίτηση πλήρους διαφάνειας όσον αφορά τις διαφημιστικές δαπάνες των επιχειρήσεων και με τη θέσπιση ευρωπαϊκού φόρου διαφήμισης.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Στόχος της παρούσας έκθεσης είναι η μετάβαση σε ένα νέο στάδιο της ενιαίας αγοράς, κατά το οποίο όλα τα προϊόντα και οι υπηρεσίες θα χαρακτηρίζονται από κοινωνική υπευθυνότητα και από σεβασμό προς το περιβάλλον. Ζητούμε μια αγορά με μια εύρωστη κυκλική οικονομία, όπου οι καταναλωτές θα είναι βέβαιοι ότι αγοράζουν ασφαλή και προσιτά προϊόντα και υπηρεσίες και μπορούν να κάνουν τεκμηριωμένες επιλογές, και όπου οι πιο υπεύθυνοι παραγωγοί θα μπορούν να αξιοποιούν τα οφέλη της αγοράς, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους ή τον αρχικό προϋπολογισμό τους. Θέλουμε να δώσουμε τη δυνατότητα στους Ευρωπαίους καταναλωτές και στις υπεύθυνες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να προασπίζουν έναν κοινωνικά και οικολογικά επιθυμητό κόσμο.