ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ σχετικά με την ασφάλεια του πυρηνικού ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού στο Ostrovets της Λευκορωσίας
3.2.2021 - (2021/2511(RSP))
σύμφωνα με το άρθρο 136 παράγραφος 5 του Κανονισμού
Cristian‑Silviu Buşoi
εξ ονόματος της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας
B9‑0109/2021
Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την ασφάλεια του πυρηνικού ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού στο Ostrovets της Λευκορωσίας
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,
– έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα της συνόδου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που πραγματοποιήθηκε στις 10 και 11 Δεκεμβρίου 2020,
– έχοντας υπόψη την ερώτηση προς την Επιτροπή σχετικά με την ασφάλεια του πυρηνικού ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού στο Ostrovets της Λευκορωσίας (O-000000/2021 – B9‑0000/2021),
– έχοντας υπόψη το άρθρο 136 παράγραφος 5 και το άρθρο 132 παράγραφος 2 του Κανονισμού του,
– έχοντας υπόψη την πρόταση ψηφίσματος της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας
Α. λαμβάνοντας υπόψη ότι η πυρηνική ασφάλεια αποτελεί βασική προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης εντός και εκτός των εξωτερικών της συνόρων·
Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ομάδα Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών σε θέματα πυρηνικής ασφάλειας (ENSREG) διαθέτει εκτεταμένη εμπειρογνωσία, καθώς έχει πραγματοποιήσει αξιολογήσεις από ομοτίμους σε πυρηνικούς ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς τόσο εντός όσο και εκτός ΕΕ·
Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι μια ομάδα αξιολόγησης από ομοτίμους της ENSREG επισκέφθηκε τη Λευκορωσία και τον πυρηνικό ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό στο Ostrovets τον Μάρτιο του 2018, μετά την απαραίτητη προετοιμασία και αφού, μεταξύ άλλων, έλαβε απαντήσεις στις γραπτές ερωτήσεις της, και δημοσίευσε την τελική της έκθεση τον Ιούλιο του 2018·
Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ENSREG κάλεσε τις αρχές της Λευκορωσίας να καταρτίσουν ένα εθνικό σχέδιο δράσης, προκειμένου να διασφαλιστεί η έγκαιρη εφαρμογή όλων των συστάσεων για τη βελτίωση της ασφάλειας που προσδιορίζονται στην έκθεση αξιολόγησης από ομοτίμους, με την επιφύλαξη μελλοντικής ανεξάρτητης επανεξέτασης, όπως ισχύει για όλες τις χώρες της ΕΕ και τις τρίτες χώρες που συμμετέχουν στη διαδικασία προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων·
Ε. λαμβάνοντας υπόψη ότι η Λευκορωσία δημοσίευσε το εθνικό της σχέδιο δράσης τον Αύγουστο του 2019, αλλά συμφώνησε να πραγματοποιηθεί πρόσθετη αξιολόγηση από ομοτίμους από την ENSREG μόλις τον Ιούνιο του 2020, κατόπιν επανειλημμένων αιτημάτων και σημαντικής πίεσης που δέχθηκε από υψηλά κλιμάκια της ΕΕ·
ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η πρόσθετη αξιολόγηση από ομοτίμους δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί και ότι η ENSREG θα συμπληρώσει και θα δημοσιεύσει τα πορίσματά της σχετικά με την ασφάλεια του πυρηνικού σταθμού κατά τους προσεχείς μήνες, ενώ σκοπεύει να εκδοθεί προκαταρκτική έκθεση από την ολομέλεια της ENSREG και να διαβιβαστεί στη Λευκορωσία πριν από την έναρξη της εμπορικής λειτουργίας του σταθμού, την οποία οι αρχές της Λευκορωσίας έχουν προγραμματίσει για τον Μάρτιο του 2021·
Ζ. λαμβάνοντας υπόψη ότι ο σταθμός άρχισε να παράγει ηλεκτρική ενέργεια στις 3 Νοεμβρίου 2020, παρά τα εναπομένοντα πολλαπλά προβλήματα ασφάλειας και χωρίς στοιχεία για το ποσοστό εφαρμογής των συστάσεων της αξιολόγησης από ομοτίμους της ΕΕ του 2018 και του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ)·
Η. λαμβάνοντας υπόψη ότι ο σταθμός ξεκίνησε ουσιαστικά να λειτουργεί χωρίς να διαθέτει άδεια λειτουργίας, δεδομένου ότι η διαδικασία αδειοδότησης άλλαξε τον Ιούλιο του 2020·
Θ. λαμβάνοντας υπόψη ότι το εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Λευκορωσίας και ΕΕ έχει σταματήσει από τις 3 Νοεμβρίου 2020, όταν ο σταθμός στο Ostrovets συνδέθηκε με το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, μετά την κοινή απόφαση των κρατών της Βαλτικής, τον Αύγουστο του 2020, να διακόψουν τις εμπορικές συναλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας με τη Λευκορωσία όταν ο σταθμός Ostrovets θα ξεκινούσε να παράγει ηλεκτρική ενέργεια·
1. εκφράζει τις ανησυχίες του για την τοποθεσία που βρίσκεται ο πυρηνικός ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός Ostrovets, σε απόσταση 50 χλμ. από το Βίλνιους της Λιθουανίας και σε κοντινή απόσταση από άλλες χώρες της ΕΕ, όπως η Πολωνία, η Λετονία και η Εσθονία·
2. αποδοκιμάζει το γεγονός ότι το έργο υλοποιείται παρά τις διαμαρτυρίες Λευκορώσων πολιτών, καθώς και το γεγονός ότι μέλη λευκορωσικών ΜΚΟ, που προσπαθούν να ενημερώσουν το κοινό σχετικά με την κατασκευή του σταθμού στο Ostrovets, διώχθηκαν και συνελήφθησαν παράνομα·
3. σημειώνει με ανησυχία ότι ο σταθμός αποτελεί γεωπολιτικό έργο της Λευκορωσίας και της Ρωσίας και ότι η κατασκευή και η μελλοντική λειτουργία του αποτελεί πιθανή απειλή για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της όσον αφορά την ασφάλεια, την υγεία και την προστασία του περιβάλλοντος·
4. εξακολουθεί να ανησυχεί για το γεγονός ότι τέθηκε βεβιασμένα σε λειτουργία ένας πυρηνικός ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός που δεν συμμορφώνεται με τα υψηλότερα διεθνή πρότυπα για το περιβάλλον και την πυρηνική ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένων των συστάσεων του ΔΟΑΕ·
5. αποδοκιμάζει τη συνεχιζόμενη έλλειψη διαφάνειας και επίσημης ενημέρωσης όσον αφορά τις επαναλαμβανόμενες διακοπές λειτουργίας του αντιδραστήρα και του εξοπλισμού του σταθμού όταν άρχισε να λειτουργεί το 2020, συμπεριλαμβανομένης της βλάβης τεσσάρων μετασχηματιστών τάσης και της δυσλειτουργίας των συστημάτων ψύξης, ενώ κατά το στάδιο κατασκευής του σταθμού σημειώθηκαν οκτώ περιστατικά βλάβης, συμπεριλαμβανομένων δύο περιστατικών που σχετίζονται με το δοχείο πίεσης του αντιδραστήρα·
6. σημειώνει ότι η αξιολόγηση από ομοτίμους της ΕΕ το 2018 αποκάλυψε πολυάριθμες ελλείψεις, επίσης ότι, σύμφωνα με πληροφορίες, μόνο ένας μικρός αριθμός των συστάσεών της έχει εφαρμοστεί μέχρι στιγμής, και ότι η εφαρμογή αυτή πρέπει να επαληθευτεί από τους εμπειρογνώμονες της ΕΕ·
7. σημειώνει ότι ο αριθμός και η συχνότητα περιστατικών σχετικά με την ασφάλεια εγείρουν σοβαρές ανησυχίες όσον αφορά την ανεπαρκή διασφάλιση και τον έλεγχο της ποιότητας στα στάδια σχεδιασμού, κατασκευής και συναρμολόγησης του σταθμού και τα χαμηλά επίπεδα λειτουργικής ασφάλειας του, που πρέπει να εξεταστούν δεόντως στο πλαίσιο της αξιολόγησης από ομοτίμους της ΕΕ·
8. παροτρύνει τη Λευκορωσία να διασφαλίσει τον πλήρη σεβασμό των διεθνών προτύπων πυρηνικής και περιβαλλοντικής ασφάλειας και τη διαφανή, χωρίς αποκλεισμούς και εποικοδομητική συνεργασία με τις διεθνείς αρχές χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση· καλεί τη Λευκορωσία να σταματήσει να εφαρμόζει επιλεκτικά τα πρότυπα του ΔΟΑΕ και τις συστάσεις της αξιολόγησης από ομοτίμους·
9. επισημαίνει ότι τα πρότυπα πυρηνικής ασφάλειας πρέπει να έχουν ύψιστη προτεραιότητα όχι μόνο κατά τον σχεδιασμό και την κατασκευή, αλλά και κατά τη λειτουργία του πυρηνικού ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού, ενώ πρέπει να ελέγχονται συνεχώς από μια ανεξάρτητη ρυθμιστική αρχή·
10. εκφράζει την ανησυχία του για το γεγονός ότι η τρέχουσα ρυθμιστική αρχή στη Λευκορωσία (Gosatomnadzor – Τμήμα Πυρηνικής Ασφάλειας και Προστασίας από την Ακτινοβολία του Υπουργείου Υποθέσεων Έκτακτης Ανάγκης) δέχεται συνεχώς πολιτικές πιέσεις και στερείται επαρκούς ανεξαρτησίας τόσο όσον αφορά τη σύνθεσή της όσο και το ουσιαστικό της έργο· τονίζει, ως εκ τούτου, ότι η διαφανής και ενδελεχής αξιολόγηση από ομοτίμους είναι ζωτικής σημασίας και κατά τη λειτουργία του σταθμού·
11. σημειώνει την απόφαση των συμβαλλόμενων μερών της σύμβασης της Οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (ΟΕΕ/ΗΕ) για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε διασυνοριακό πλαίσιο (σύμβαση Espoo), της 11ης Δεκεμβρίου 2020, σχετικά με τη συμμόρφωση της Λευκορωσίας με τις υποχρεώσεις της δυνάμει της σύμβασης όσον αφορά τον πυρηνικό ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό στο Ostrovets της Λευκορωσίας, και παροτρύνει τη Λευκορωσία να διασφαλίσει την πλήρη εφαρμογή της σύμβασης του Espoo·
12. τονίζει την ανάγκη δημιουργίας και διατήρησης ενός συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης για τη μέτρηση της ακτινοβολίας στις χώρες της ΕΕ που βρίσκονται κοντά στον σταθμό·
13. παροτρύνει τις αρχές της Λευκορωσίας να συνεργαστούν πλήρως με την ENSREG στη διαδικασία προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων, προχωρώντας, μεταξύ άλλων, σε επίσημη επανεξέταση και άμεση εφαρμογή του εθνικού σχεδίου δράσης της Λευκορωσίας·
14. εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι, για οργανωτικούς λόγους από την πλευρά της Λευκορωσίας και λόγω της πανδημίας COVID-19, ακυρώθηκε επίσκεψη της ομάδας αξιολόγησης από ομοτίμους της ENSREG στον πυρηνικό σταθμό Ostrovets, η οποία είχε προγραμματιστεί για τον Δεκέμβριο του 2020·
15. εκφράζει την ικανοποίησή του για την πρώτη φάση της τρέχουσας αξιολόγησης από ομοτίμους της ΕΕ, η οποία συνίσταται σε επιτόπια επίσκεψη στις αρχές Φεβρουαρίου του 2021· τονίζει τη σημασία της έγκαιρης ολοκλήρωσης της διαδικασίας αξιολόγησης από ομοτίμους και της δημοσίευσης των πορισμάτων της, καθώς ήδη πριν από τον Μάρτιο του 2021, που έχει προγραμματιστεί από τις αρχές της Λευκορωσίας η έναρξη της εμπορικής λειτουργίας του σταθμού, πρέπει να διαβιβαστεί τουλάχιστον μια προκαταρκτική έκθεση στη Λευκορωσία· σημειώνει ότι όλα τα ζητήματα ασφάλειας είναι εξίσου σημαντικά και πρέπει να αντιμετωπιστούν πριν από την έναρξη της εμπορικής λειτουργίας του σταθμού·
16. εκφράζει τη βαθιά λύπη του για την βεβιασμένη έναρξη της εμπορικής λειτουργίας του πυρηνικού ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού τον Μάρτιο του 2021 και τονίζει ότι πρέπει να εφαρμοστούν όλες οι συστάσεις ασφάλειας της ENSREG πριν από αυτή· ενθαρρύνει την Επιτροπή να συνεργαστεί στενά με τις αρχές της Λευκορωσίας προκειμένου να ανασταλεί η έναρξη λειτουργίας του σταθμού έως ότου εφαρμοστούν πλήρως όλες οι συστάσεις της ΕΕ για την προσομοίωση ακραίων καταστάσεων και υπάρξουν όλες οι αναγκαίες βελτιώσεις στον τομέα της ασφάλειας, και αφού ενημερωθούν δεόντως οι πολίτες της Λευκορωσίας και των γειτονικών χωρών για τα μέτρα που έχουν ληφθεί·
17. παροτρύνει την Επιτροπή και την ENSREG να συνεχίσουν τη διαφανή και ενδελεχή αξιολόγηση του σταθμού από ομοτίμους, να επιμείνουν στην άμεση εφαρμογή όλων των συστάσεων και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική παρακολούθηση της διαδικασίας εφαρμογής, μεταξύ άλλων μέσω τακτικών επισκέψεων της ομάδας αξιολόγησης από ομοτίμους στο Ostrovets, ακόμη και μετά την έναρξη λειτουργίας του σταθμού· τονίζει, στο πλαίσιο αυτό, τη σημασία της αποτελεσματικής συνεργασίας με τον ΔΟΑΕ·
18. σημειώνει ότι, παρά την κοινή συμφωνία των χωρών της Βαλτικής να διακόψουν τις εμπορικές συναλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας με τη Λευκορωσία, εξακολουθεί να υπάρχει η δυνατότητα διάθεσης στην αγορά της ΕΕ ηλεκτρικής ενέργειας από τη Λευκορωσία μέσω του ρωσικού δικτύου·
19. υπενθυμίζει τα συμπεράσματα της συνόδου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που πραγματοποιήθηκε στις 10 και 11 Δεκεμβρίου 2020, και υποστηρίζει τις προσπάθειες διερεύνησης πιθανών μέτρων για την αποτροπή της εισαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για εμπορικούς σκοπούς από πυρηνικές εγκαταστάσεις τρίτων χωρών, μεταξύ των οποίων είναι και ο πυρηνικός ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός στο Ostrovets, που δεν πληρούν τα αναγνωρισμένα από την ΕΕ επίπεδα ασφάλειας·
20. καλεί την Επιτροπή να αξιολογήσει και να προτείνει μέτρα για την διακοπή του εμπορίου ηλεκτρικής ενέργειας με τη Λευκορωσία κατά τρόπο που να συνάδει με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο για το εμπόριο, την ενέργεια και την πυρηνική ενέργεια, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται στον σταθμό του Ostrovets δεν εισέρχεται στην αγορά ενέργειας της ΕΕ, δεδομένου ότι η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία εξακολουθούν να είναι συνδεδεμένες με το δίκτυο BRELL·
21. τονίζει ότι η επιτάχυνση του συγχρονισμού του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας της Βαλτικής με το δίκτυο της ηπειρωτικής Ευρώπης είναι στρατηγικής σημασίας, ενώ υπογραμμίζει ότι η μελλοντική λειτουργία του πυρηνικού ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού στο Ostrovets δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να εμποδίσει την αποσυγχρονισμό της Εσθονίας, της Λετονίας και της Λιθουανίας από το δίκτυο BRELL και ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να συνεχίσει την ενσωμάτωση των τριών κρατών της Βαλτικής στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ·
22. εκφράζει την πλήρη αλληλεγγύη του προς τους πολίτες της Λευκορωσίας και των χωρών της ΕΕ που επηρεάζονται άμεσα από την κατασκευή και τη λειτουργία του πυρηνικού σταθμού στο Ostrovets και ζητεί την περαιτέρω σε υψηλό επίπεδο συμμετοχή της ΕΕ και των θεσμικών οργάνων της σε αυτό το ζήτημα ύψιστης ευρωπαϊκής σημασίας·
23. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στην Επιτροπή, στο Συμβούλιο και στις κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια των κρατών μελών.