ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ σχετικά με τη σταδιακή επανέναρξη των τουριστικών υπηρεσιών στην ΕΕ

B9-0166/2020

Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τη σταδιακή επανέναρξη των τουριστικών υπηρεσιών στην ΕΕ

(2020/2649(RSP))

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

– έχοντας υπόψη το άρθρο 6 στοιχείο δ) και τον Τίτλο XXII άρθρο 195 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ),

– έχοντας υπόψη τις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής σχετικά με τον τρόπο ασφαλούς επανέναρξης των ταξιδιών και επανεκκίνησης του τουρισμού στην Ευρώπη από το 2020 και μετά,

– έχοντας υπόψη το νομοθετικό του ψήφισμα της 27ης Οκτωβρίου 2015 σχετικά με τη θέση του Συμβουλίου σε πρώτη ανάγνωση ενόψει της έκδοσης οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τα οργανωμένα ταξίδια και τους συνδεδεμένους ταξιδιωτικούς διακανονισμούς, η οποία τροποποιεί τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 2006/2004 και την οδηγία 2011/83/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και καταργεί την οδηγία 90/314/ΕΟΚ του Συμβουλίου (09173/3/2015 – C8-0281/2015 – 2013/0246(COD))[1],

– έχοντας υπόψη το ψήφισμά του, της 29ης Οκτωβρίου 2015, σχετικά με τις νέες προκλήσεις και ιδέες για την προώθηση του τουρισμού στην Ευρώπη[2],

– έχοντας υπόψη το άρθρο 132 παράγραφος 2 του Κανονισμού του,

Α. λαμβάνοντας υπόψη ότι η τουριστική βιομηχανία της ΕΕ αποτελείται από 2,3 εκατομμύρια επιχειρήσεις, κυρίως μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), που απασχολούν κατ’ εκτίμηση 12,3 εκατομμύρια άτομα·

Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι ο τομέας των ταξιδιών και του τουρισμού αντιπροσωπεύει το 3,9 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ και το 5,1 % του συνολικού εργατικού δυναμικού (κάτι που αντιστοιχεί σε περίπου 11,9 εκατομμύρια θέσεις εργασίας), και ότι, αν συνεκτιμηθούν οι στενοί δεσμοί του με άλλους οικονομικούς τομείς, τα αριθμητικά στοιχεία του τομέα αυξάνονται σημαντικά, αντιπροσωπεύοντας το 10,3 % του ΑΕγχΠ και το 11,7 % της συνολικής απασχόλησης (που αντιστοιχεί σε 27,3 εκατομμύρια εργαζομένους)·

Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί που συνδέονται με την πανδημία του κορωνοϊού έχουν καταστρέψει τη βιομηχανία του τουρισμού, που αποτελεί μείζονα παράγοντα στην οικονομία της ΕΕ· λαμβάνοντας υπόψη ότι τα έσοδα αναμένεται να μειωθούν κατά 50 % για τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια, 70 % για τους ταξιδιωτικούς πράκτορες και τα ταξιδιωτικά γραφεία και 90 % για τις κρουαζιέρες και τις αεροπορικές εταιρείες· λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ευρώπη ως προορισμός αντιστοιχεί στο ήμισυ των τουριστικών αφίξεων στον κόσμο και ότι η κατάσταση είναι ιδιαίτερα δύσκολη για τις ευρωπαϊκές χώρες που εξαρτώνται από τον τουρισμό· λαμβάνοντας υπόψη ότι κινδυνεύουν τουλάχιστον 6,4 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στην ΕΕ·

Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι αυστηροί περιορισμοί που έχουν επιβληθεί στις μετακινήσεις και τα ταξίδια μετά την επιδημική έξαρση του κορωνοϊού έχουν οδηγήσει σε μείωση της τάξης του 60 % έως 80 % στις διεθνείς αφίξεις, η οποία αντιστοιχεί σε απώλειες μεταξύ 840 και 1.100 δισεκατομμυρίων EUR σε έσοδα από εξαγωγές σε παγκόσμιο επίπεδο· λαμβάνοντας υπόψη ότι το καλοκαίρι αποτελεί εποχή καίριας σημασίας για τον τουρισμό στην Ευρώπη·

1. χαιρετίζει την ανακοίνωση της Επιτροπής της 13ης Μαΐου 2020 με τίτλο «COVID-19: Οδηγίες της ΕΕ για τη σταδιακή επανέναρξη των τουριστικών υπηρεσιών και για τα πρωτόκολλα υγείας στις εγκαταστάσεις φιλοξενίας» (COM(2020)3251)·

2. προτρέπει την Επιτροπή να θεσπίσει υγειονομικό σήμα της ΕΕ που να εγγυάται τα υψηλότερα πρότυπα υγιεινής και ασφάλειας στις τουριστικές εγκαταστάσεις της ΕΕ, ώστε να ενισχυθούν η εμπιστοσύνη των τουριστών και η ανάκαμψη του τομέα·

3. τονίζει την ανάγκη για ένα περισσότερο συγκεκριμένο και λεπτομερές σχέδιο δράσης για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της προτεινόμενης στρατηγικής σταδιακής εξόδου για την έξοδο από την κρίση του COVID-19·

4. θεωρεί ότι κάθε μέτρο πρέπει να βασίζεται σε αξιόπιστα και ομοιόμορφα δεδομένα και στην ανταλλαγή τους, καθώς και στη δέσμευση των κρατών μελών· τονίζει ότι κάθε μέτρο πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις συμφωνημένες, αντικειμενικές και χωρίς διακρίσεις αρχές και κριτήρια που αποσκοπούν στην ελεύθερη κυκλοφορία χωρίς περιορισμούς και στην ορθή λειτουργία της ενιαίας αγοράς·

5. ζητεί τη θέσπιση μηχανισμού σε επίπεδο ΕΕ για τον καθορισμό ελάχιστου ορίου ασφάλειας και προστασίας όσον αφορά την άρση ή την επιβολή ταξιδιωτικών περιορισμών, καθώς και την προετοιμασία κατάλληλου επιπέδου παρακολούθησης και σχεδίου δράσης για οποιαδήποτε αρνητική εξέλιξη όσον αφορά το επιδημιολογικό τοπίο·

6. ζητεί να θεσπιστεί σε επίπεδο ΕΕ μηχανισμός για τον καθορισμό του ποσοστού ενός επαρκώς χαμηλού επιπέδου μετάδοσης και να διασφαλιστεί η ομοιόμορφη εφαρμογή του συγκεκριμένου ποσοστού σε ολόκληρη την ΕΕ·

7. επισημαίνει ότι οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί και οι έλεγχοι στα σύνορα θα πρέπει να αρθούν για τις περιφέρειες, τις περιοχές και τα κράτη μέλη των οποίων η επιδημιολογική κατάσταση βελτιώνεται και που είναι επαρκώς παρεμφερή, μόλις θεσπιστούν κοινά κριτήρια για την σχετική αξιολόγηση· τονίζει ότι οι βελτιώσεις στην επιδημιολογική κατάσταση είναι καίριας σημασίας για την αποκατάσταση των ασφαλών μετακινήσεων και μεταφορών και για την επανέναρξη των τουριστικών υπηρεσιών·

8. θεωρεί ότι, αν και οι γενικές αρχές όσον αφορά την αποκατάσταση της συνδεσιμότητας και την προστασία των επιβατών και των εργαζομένων στον τομέα των μεταφορών είναι ευπρόσδεκτες, θα πρέπει επειγόντως να θεσπιστούν και να γίνουν διεθνώς αποδεκτά πρότυπα και λεπτομερή πρωτόκολλα όσον αφορά τα κοινά μέτρα υγιεινής σε όλους τους τρόπους μεταφοράς· θεωρεί ότι κάθε φορέας μεταφορών θα πρέπει να εφαρμόζει ενιαία μέτρα με εναρμονισμένο τρόπο, ώστε να υπάρχει προβλεψιμότητα και σαφήνεια· θεωρεί ότι τα τεχνικά επιχειρησιακά πρωτόκολλα θα πρέπει να αποτελούν προϋπόθεση για την ασφαλή μετακίνηση·

9. χαιρετίζει το κοινό έγγραφο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ασφάλειας της Αεροπορίας (EASA) και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) με τίτλο «COVID-19 Aviation Health Safety Protocol: Operational Guidelines for the management of air passengers and aviation personnel in relation to the COVID-19 pandemic» (Πρωτόκολλο ασφάλειας της υγείας στις αεροπορικές μεταφορές σε σχέση με τον COVID-19: Επιχειρησιακές κατευθυντήριες γραμμές για τη διαχείριση των αεροπορικών επιβατών και του προσωπικού της αεροπορίας σε σχέση με την πανδημία COVID-19), και ζητεί την ταχεία εφαρμογή του·

10. υποστηρίζει την ανάγκη για επιβολή και διατήρηση των υψηλότερων επιπέδων ασφάλειας και προστασίας μέσω της χρήσης διαλειτουργικών ψηφιακών τεχνολογιών (π.χ. μέσω εφαρμογών για την υποστήριξη του εντοπισμού μέσω κινητών συσκευών, ειδικού ενημερωτικού δικτυακού τόπου της Επιτροπής ή αξιοποίησης των κόμβων ψηφιακής καινοτομίας), με σκοπό την παροχή βοήθειας στον ταξιδιωτικό και τουριστικό κλάδο και στους τουρίστες· τονίζει ότι θα πρέπει να αναπτυχθεί ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης που να προειδοποιεί αποτελεσματικά τους τουρίστες σχετικά με οποιαδήποτε δυνητική απειλή για την υγεία στον προορισμό τους, ούτως ώστε τα πρωτόκολλα καραντίνας και εκκένωσης να είναι άμεσα και αποτελεσματικά·

11. τονίζει ότι η επανεκκίνηση του τουριστικού τομέα πρέπει να πραγματοποιηθεί βάσει μέτρων που ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα του τομέα και επικεντρώνονται στη διασφάλιση της ρευστότητας και προτιμησιακών χρηματοδοτικών όρων για τις επιχειρήσεις και τους αυτοαπασχολούμενους, ανεξάρτητα από τον κύκλο εργασιών τους· επιμένει ότι πρέπει να παρασχεθεί στήριξη στους εργαζομένους στον τομέα του τουρισμού που έχουν χάσει τις θέσεις εργασίας τους· ζητεί, συνεπώς, από την Επιτροπή να προτείνει έναν χάρτη πορείας για την επίτευξη σημαντικής μείωσης του διοικητικού φόρτου που πλήττει τις ΜΜΕ στους τομείς του τουρισμού και των μεταφορών, και επαναλαμβάνει την έκκλησή του προς την Επιτροπή να εκπονήσει μια ολοκληρωμένη στρατηγική για τον τομέα του τουρισμού, συμπεριλαμβανομένου του πολιτιστικού τομέα, η οποία θα υποστηρίζεται από ειδική γραμμή του προϋπολογισμού στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ)·

12. τονίζει το γεγονός ότι οι μικρές και οικογενειακές επιχειρήσεις, ιδίως ο αγροτουρισμός και οι μικροί πάροχοι υπηρεσιών φιλοξενίας, θα αντιμετωπίσουν μεγαλύτερες δυσκολίες όσον αφορά τη συμμόρφωση με τα νέα πρότυπα ασφάλειας, σε σύγκριση με τις μεγάλες τουριστικές επιχειρήσεις και υποδομές· τονίζει, συνεπώς, ότι οι επιχειρήσεις αυτές πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής και στήριξης· τονίζει ότι οι επιχειρήσεις αυτού του τύπου είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες στα νησιά που εξαρτώνται από τον τουρισμό και αντιμετωπίζουν κατάσταση διπλής νησιωτικότητας και ότι πρέπει επίσης να λαμβάνουν εξατομικευμένη στήριξη για να ενισχύουν την ανάκαμψή τους·

13. εκφράζει την ικανοποίησή του για τη σύσταση (ΕΕ) 2020/648 της Επιτροπής, της 13 Μαΐου 2020, σχετικά με τα κουπόνια που παρέχονται σε επιβάτες και ταξιδιώτες ως εναλλακτική λύση αντί της επιστροφής χρημάτων για την ακύρωση οργανωμένων ταξιδιών και υπηρεσιών μεταφορών στο πλαίσιο της πανδημίας COVID-19[3], η οποία παρέχει ευελιξία και στήριξη στους φορείς, μεταξύ άλλων υπό μορφή κρατικών ενισχύσεων και συστημάτων εγγύησης, και κατάλληλη προστασία για τους καταναλωτές· τονίζει ότι είναι καίριας σημασίας να διασφαλιστεί η εμπιστοσύνη των καταναλωτών και ότι, χωρίς εμπιστοσύνη, οι δυνητικοί τουρίστες δεν θα προαγοράζουν οιεσδήποτε ταξιδιωτικές και τουριστικές υπηρεσίες· τονίζει ότι οι τουρίστες πρέπει να έχουν την εγγύηση ότι θα αποζημιωθούν εάν ακυρωθούν τα ταξίδια τους λόγω της πανδημίας· τονίζει ότι οι τουρίστες θα πρέπει να ενθαρρύνονται να συνάπτουν ασφάλιση ταξιδίου·

14. προτείνει να καταστούν τα κουπόνια ελκυστικότερα μέσω της δημιουργίας υποσχετικών από τα κουπόνια, ενθαρρύνοντας έτσι τη χρήση τους κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2020· προτείνει τα κουπόνια που έχουν ήδη εκδοθεί να μπορούν να προσφέρουν στους τουρίστες πρόσθετες παροχές, όπως εκπτώσεις, τη δυνατότητα χρήσης τους σε οργανωμένα ταξίδια ή τη δυνατότητα μεταβίβασης του κουπονιού σε άλλο πρόσωπο·

15. επαναλαμβάνει το αίτημά του προς την Επιτροπή να προτείνει μια πιο ισχυρή και νομικά τεκμηριωμένη λύση για την έκδοση κουπονιών·

16. καλεί την Επιτροπή να δρομολογήσει επικοινωνιακή εκστρατεία, μεταξύ άλλων μέσω μιας ενημερωτικής εφαρμογής που θα λειτουργεί σε επίπεδο ΕΕ, η οποία θα παρέχει πληροφορίες σχετικά με όλα τα μέτρα που έχουν ληφθεί για την ασφάλεια των ταξιδιωτών, ώστε οι πολίτες να είναι περισσότερο ευαισθητοποιημένοι και να αισθάνονται μεγαλύτερη εμπιστοσύνη όσον αφορά τα ταξίδια στην ΕΕ·

17. θεωρεί ότι το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ πρέπει να περιλαμβάνει τη δυνατότητα παροχής πρόσθετης χρηματοδοτικής στήριξης στον τουριστικό τομέα με βάση το μερίδιο με το οποίο συμβάλλει ο τομέας των ταξιδιών και του τουρισμού στο ΑΕγχΠ ενός κράτους μέλους, και ότι η ευελιξία των κρατών μελών να στηρίζουν τον τομέα του τουρισμού βάσει των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις πρέπει να διατηρηθεί έως το τέλος του 2021· τονίζει ότι, στο πλαίσιο μιας συντονισμένης αντίδρασης, οι χώρες που εξαρτώνται ιδιαίτερα από τον τουριστικό τομέα θα πρέπει να τύχουν ειδικής μεταχείρισης, και ότι θα πρέπει να ληφθούν ειδικά μέτρα για τις εξόχως απόκεντρες περιοχές και τις νησιωτικές περιοχές· θεωρεί ότι οι ιδιαίτερα απομακρυσμένες περιφέρειες, όπου ο τουρισμός έχει σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει, θα πρέπει επίσης να αντιμετωπιστούν με τον δέοντα τρόπο στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης της ΕΕ·

18. επικροτεί την πρόταση της Επιτροπής για σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ και για ένα αναθεωρημένο ΠΔΠ 2021-2027, που αναγνωρίζει τον τουρισμό ως σημαντική και στρατηγική οικονομική δραστηριότητα, η οποία έχει πληγεί ιδιαίτερα σκληρά από την κρίση COVID-19· υπογραμμίζει το γεγονός ότι το νέο μέσο ανάκαμψης, το Next Generation EU, επισημαίνει ότι ο τουρισμός ενδέχεται να αντιμετωπίσει μείωση του κύκλου εργασιών του κατά περισσότερο από 70 % κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2020, ενώ οι βασικές επενδυτικές ανάγκες στον τομέα του τουρισμού, οι οποίες ανέρχονται σε 161 δισεκατομμύρια EUR, κατέχουν την πρώτη θέση μεταξύ των διαφόρων οικοσυστημάτων·

19. εκφράζει τη λύπη του για την απουσία κατάλληλου κονδυλίου του προϋπολογισμού για τον τουρισμό στο επόμενο ΠΔΠ, καθώς και για την έλλειψη ενός βραχυπρόθεσμου, άμεσου και στοχευμένου μέσου χρηματοδοτικής ενίσχυσης για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ρευστότητας που έχουν οι πολύ μικρές επιχειρήσεις και οι ΜΜΕ· τονίζει ότι επί του παρόντος δεν υπάρχει ειδικό κονδύλιο για τον τουρισμό και ότι οι επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν δυσκολίες όσον αφορά την κατανόηση των χρηματοδοτικών ευκαιριών που έχουν στη διάθεσή τους και την πρόσβαση σε αυτές·

20. υπογραμμίζει το γεγονός ότι η συνδεσιμότητα αποτελεί καίρια ανάγκη για τις εξόχως απόκεντρες περιοχές, δεδομένης της διαρθρωτικής, κοινωνικής και οικονομικής κατάστασής τους· τονίζει ότι το άρθρο 349 της ΣΛΕΕ αναγνωρίζει την ειδική ανάγκη προστασίας των περιοχών αυτών λόγω της μεγάλης τους απόστασης, του νησιωτικού τους χαρακτήρα, του μικρού τους μεγέθους, της δύσκολης μορφολογίας τους, του κλίματός τους και της οικονομικής εξάρτησής τους από λίγα προϊόντα· τονίζει ότι το άρθρο 355 της ΣΛΕΕ αναγνωρίζει την ανάγκη προστασίας των νησιωτικών περιοχών που, λόγω της γεωγραφικής τους κατάστασης, χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής, ιδίως των νησιών που αντιμετωπίζουν κατάσταση διπλής νησιωτικότητας· τονίζει ότι υπάρχει ήδη ζήτηση για επισκέψεις στους εν λόγω τόπους και καλεί την ΕΕ να διασφαλίσει ότι οι τουρίστες μπορούν, από οργανωτικής απόψεως, να τους επισκεφθούν·

21. υποστηρίζει ότι, στο πλαίσιο της στρατηγικής για την ανάκαμψη, η Επιτροπή πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στη σημασία του πολιτισμού για τον ευρωπαϊκό τουρισμό, καθώς το 68 % των Ευρωπαίων δηλώνει ότι η ύπαρξη πολιτιστικής κληρονομιάς επηρεάζει την επιλογή του προορισμού των διακοπών τους[4]· υπογραμμίζει το γεγονός ότι η ΕΕ αποτελεί κύριο προορισμό του πολιτιστικού τουρισμού, κυρίως λόγω της απαράμιλλης πολιτιστικής κληρονομιάς της, η οποία περιλαμβάνει μουσεία, θέατρα, ιστορικές τοποθεσίες, φεστιβάλ και πολιτιστικές διαδρομές·

22. ζητεί, στο πλαίσιο αυτό, να αυξηθεί η στήριξη του πολιτιστικού τομέα, ώστε να δοθεί σε όλους τους Ευρωπαίους, και ιδίως στους νέους, η δυνατότητα να γνωρίσουν και άλλους ευρωπαϊκούς πολιτισμούς και την ευρωπαϊκή ιστορία· ζητεί αύξηση του προϋπολογισμού για το Discover EU, ένα πρόγραμμα που έχει τη δυνατότητα να ενισχύσει σημαντικά τον τουρισμό για νέους·

23. επισημαίνει τις ειδικές ανάγκες των πολιτιστικών ιδρυμάτων που λαμβάνουν δημόσια ενίσχυση κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ανάκαμψης, δεδομένου ότι πρέπει να διασφαλίζουν την ασφάλεια των επισκεπτών και να διατηρήσουν το οικονομικό τους μοντέλο·

24. υπογραμμίζει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει ο αθλητισμός στον τομέα του τουρισμού, υπενθυμίζοντας τη σημαντική συμβολή των αθλητικών εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων στο να καταστούν οι περιφέρειες της Ευρώπης ελκυστικές για τους τουρίστες· επισημαίνει τις ευκαιρίες που προκύπτουν από τις μετακινήσεις των αθλητών και θεατών σε αθλητικές εκδηλώσεις, οι οποίες μπορούν να προσελκύσουν τουρίστες ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές· τονίζει τη σημασία της γαστρονομίας, των γαστρονομικών διαδρομών και του τομέα HORECA της Ευρώπης για τον τουριστικό κλάδο και για την οικονομία στο σύνολό της· τονίζει, συνεπώς, ότι τα ανωτέρω στοιχεία πρέπει να ενσωματωθούν στη συνολική στρατηγική για τον τουρισμό·

25. ζητεί από την Επιτροπή να σχεδιάσει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική που δεν θα αρκείται μόνο σε μέτρα αντίδρασης στην COVID-19 και που θα έχει ως στόχο να δημιουργήσει τη βάση για μια ανθεκτική τουριστική βιομηχανία στην ΕΕ· τονίζει ότι μια τέτοια στρατηγική πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στη νέα πραγματικότητα, μόλις τελειώσει η πανδημία, και πρέπει να αντιμετωπίζει τις διαρκείς καταστροφικές συνέπειες· τονίζει ότι η στρατηγική πρέπει να περιλαμβάνει σχέδιο για την ψηφιοποίηση του τομέα και προγράμματα για την αναζωογόνηση των τουριστικών περιοχών· τονίζει ότι η στρατηγική πρέπει να στηρίζει την πράσινη μετάβαση του τομέα μέσω της προσαρμογής των διαδικασιών και της ανανέωσης των υποδομών και των εγκαταστάσεων·

26. επιμένει ότι πρέπει να υιοθετηθεί, σε συντονισμό με το Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη, μια κατάλληλη στρατηγική για τον βιώσιμο τουρισμό, η οποία να περιλαμβάνει μέτρα που πρέπει να εφαρμόζονται και να τηρούνται από όλα τα κράτη μέλη, τις βιομηχανίες και τους τουρίστες·

27. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο, στην Επιτροπή καθώς και στα κράτη μέλη.