ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ σχετικά με την αντιμετώπιση του ποσοστού αστεγίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση

B9‑0363/2020

Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την αντιμετώπιση του ποσοστού αστεγίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση

(2020/2802(RSP))

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

– έχοντας υπόψη τα άρθρα 2 και 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα άρθρα 4, 9 και 151 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης,

– έχοντας υπόψη τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών που υιοθετήθηκαν από τους παγκόσμιους ηγέτες τον Σεπτέμβριο του 2015 και εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο, και ιδίως τους ΣΒΑ 1, 3, 8 και 11,

– έχοντας υπόψη τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδίως το άρθρο 21 σχετικά με την απαγόρευση των διακρίσεων, το άρθρο 26 σχετικά με την ένταξη των ατόμων με αναπηρία και το άρθρο 34 παράγραφος 3 σχετικά με την αναγνώριση της Ένωσης και τον σεβασμό του δικαιώματος στην κοινωνική και τη στεγαστική βοήθεια,

– έχοντας υπόψη τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη που υπογράφηκε στο Τορίνο στις 18 Οκτωβρίου 1961,

– έχοντας υπόψη τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, ιδίως την αρχή 19 σχετικά με τη στέγαση και την παροχή βοήθειας για τους αστέγους,

– έχοντας υπόψη τον Κοινοτικό Χάρτη των θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων των εργαζομένων του 1989,

– έχοντας υπόψη τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις της ΕΕ της 25ης Μαΐου 2018 σχετικά με τη στέγαση και στα 28 κράτη μέλη,

– έχοντας υπόψη τον Χάρτη της Γενεύης των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη στέγαση και τον στόχο του «να διασφαλιστεί η πρόσβαση όλων σε αξιοπρεπή, κατάλληλη, οικονομικά προσιτή και υγιεινή στέγαση»,

– έχοντας υπόψη το νομοθετικό του ψήφισμα της 10ης Ιουλίου 2020 σχετικά με την πρόταση απόφασης του Συμβουλίου όσον αφορά τις κατευθυντήριες γραμμές για τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών[1],

– έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 17ης Απριλίου 2020 σχετικά με τη συντονισμένη δράση της ΕΕ για την καταπολέμηση της πανδημίας COVID-19 και των συνεπειών της[2],

– έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 10ης Οκτωβρίου 2019 σχετικά με την απασχόληση και τις κοινωνικές πολιτικές της ζώνης του ευρώ[3],

– έχοντας υπόψη το νομοθετικό του ψήφισμα της 4ης Απριλίου 2019 σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+)[4],

– έχοντας υπόψη το άρθρο 227 παράγραφος 2 του Κανονισμού του,

Α. λαμβάνοντας υπόψη ότι η Επιτροπή Αναφορών έχει λάβει την αναφορά αριθ. 0546/2020 και αρκετές άλλες αναφορές που εγείρουν ανησυχίες σχετικά με την κατάσταση περισσότερων από 4 εκατομμυρίων αστέγων ευρωπαίων πολιτών και ότι το ποσοστό αστεγίας στην ΕΕ φαίνεται να έχει αυξηθεί πάνω από 70 % τα τελευταία 10 χρόνια·

Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι η αστεγία συνδέεται άμεσα με τη δυσκολία άσκησης άλλων βασικών δικαιωμάτων, όπως η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, και ότι οι άστεγοι αποτελούν συχνά στόχο εγκλημάτων μίσους και βίας, συμπεριλαμβανομένου του κοινωνικού στιγματισμού·

Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι εν λόγω αναφορές ζητούν μια Ευρωπαϊκή Ένωση που δεν αφήνει κανέναν στο περιθώριο και που αναλαμβάνει επείγουσα και συντονισμένη δράση για τη λήψη προληπτικών μέτρων που μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο και το μέγεθος της αστεγίας με βιώσιμο τρόπο·

Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, στην ιεράρχηση των ανθρώπινων αναγκών, η στέγαση παρέχει χώρο για διαβίωση, επιτρέποντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την εκπλήρωση άλλων βασικών και ανώτερων αναγκών·

Ε. υπενθυμίζοντας ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να καταπολεμά τον κοινωνικό αποκλεισμό και τις διακρίσεις και προωθεί την κοινωνική δικαιοσύνη και προστασία, την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών, την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών και την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού·

ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή των πολιτικών και των δράσεων της, η Ένωση πρέπει να συνεκτιμήσει τις απαιτήσεις που συνδέονται με την προαγωγή υψηλού επιπέδου απασχόλησης, με τη διασφάλιση της κατάλληλης κοινωνικής προστασίας, με την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, με πολιτικές κοινωνικής στέγασης, καθώς και με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης, κατάρτισης και προστασίας της ανθρώπινης υγείας·

Ζ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η απουσία ενός ευρέως εγκεκριμένου ορισμού για την αστεγία και τον αποκλεισμό από τη στέγαση στην ΕΕ δυσχεραίνει την αξιολόγηση της έκτασης του φαινομένου της αστεγίας στα κράτη μέλη της ΕΕ·

Η. λαμβάνοντας υπόψη ότι τα ποσοστά αστεγίας έχουν αυξηθεί την τελευταία δεκαετία σε αρκετά κράτη μέλη της ΕΕ· λαμβάνοντας υπόψη ότι η αιτία μιας τέτοιας αύξησης ανάγεται στη συνδυασμένη επίδραση του αυξανόμενου κόστους στέγασης, των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης, της μείωσης της κοινωνικής προστασίας και της ανεπάρκειας των πολιτικών για τους αστέγους να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο της αστεγίας σε πολλά κράτη μέλη· λαμβάνοντας υπόψη ότι οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά 5 % στη ζώνη του ευρώ (ΖΕ19) και κατά 5,2 % στην ΕΕ των 27 το δεύτερο τρίμηνο του 2020 σε σύγκριση με το ίδιο τρίμηνο του προηγούμενου έτους·

Θ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ΕΕ δεν έχει άμεση αρμοδιότητα για τη στεγαστική πολιτική, αλλά μπορεί να επηρεάσει έμμεσα τις συνθήκες στέγασης στα κράτη μέλη μέσω κανονισμών, όπως με τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων, τη φορολογική νομοθεσία και τη νομοθεσία περί ανταγωνισμού, καθώς και με μέτρα, μέσω συστάσεων και κατευθυντήριων γραμμών·

Ι. λαμβάνοντας υπόψη ότι το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο ιδρύθηκε προκειμένου να βελτιώσει τις ευκαιρίες απασχόλησης των εργαζομένων στην εσωτερική αγορά και να συμβάλει έτσι στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου και να βοηθήσει τους αστέγους να μετακομίσουν σε κοινωνικές κατοικίες·

ΙΑ. λαμβάνοντας υπόψη ότι άλλα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία, όπως το ΕΤΠΑ, έχουν χρησιμοποιηθεί για την χρηματοδότηση προγραμμάτων στέγασης και την αντιμετώπιση των αναγκών στις κοινότητες απόρων·

ΙΒ. λαμβάνοντας υπόψη ότι το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους στηρίζει τις δράσεις των κρατών μελών της ΕΕ για παροχή διατροφής και/ή βασικής υλικής βοήθειας στους απόρους·

ΙΓ. λαμβάνοντας υπόψη ότι το φαινόμενο της αστεγίας αναφέρεται όλο και περισσότερο στις τελευταίες εκθέσεις του Ευρωπαϊκού εξαμήνου·

ΙΔ. λαμβάνοντας υπόψη ότι το κοινωνικό κόστος που συνεπάγεται η μη αντιμετώπιση της αστεγίας είναι ιδιαίτερα υψηλό στους τομείς της δικαιοσύνης και της υγείας·

ΙΕ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι πολιτικές κοινωνικής πρόνοιας, που βασίζονται σε γενικές καθολικές διατάξεις σε συνδυασμό με κατάλληλα στοχευμένα μέτρα, διαδραματίζουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της αστεγίας·

ΙΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν σχετικά με τον αντίκτυπο της κρίσης της νόσου COVID-19 στην οικονομική προσιτότητα της στέγασης στην ΕΕ δείχνουν ότι, μεσοπρόθεσμα, η οικονομική ύφεση και η απώλεια θέσεων εργασίας και εισοδήματος ενδέχεται να αυξήσουν περαιτέρω την υπερβολική επιβάρυνση του κόστους στέγασης και τα ποσοστά αστεγίας στην Ευρώπη·

ΙΖ. λαμβάνοντας υπόψη ότι το προφίλ του άστεγου πληθυσμού μεταβάλλεται και πλέον περιλαμβάνει περισσότερους νέους και παιδιά, ηλικιωμένους, μετανάστες, Ρομά και άλλες μειονεκτούσες μειονότητες, με γυναίκες και οικογένειες να διατρέχουν όλο και μεγαλύτερο κίνδυνο αστεγίας·

ΙΗ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγαση και η συμμετοχή στην κοινωνία είναι ζωτικής σημασίας για να μπορέσουν οι άνθρωποι να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους και να συνεισφέρουν στην κοινωνία·

ΙΘ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η αστεγία προκαλείται γενικά από μια σύνθετη αλληλεπίδραση διαρθρωτικών, θεσμικών και προσωπικών παραγόντων·

Κ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η αστεγία και ο αποκλεισμός από τη στέγαση αποτελούν κοινωνικό πρόβλημα για το οποίο θα πρέπει να βρεθεί μόνιμη λύση·

ΚΑ. λαμβάνοντας υπόψη ότι ορισμένα κράτη μέλη ποινικοποιούν το φαινόμενο της αστεγίας και τις συμπεριφορές που συνδέονται με αυτήν·

ΚΒ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, σε ορισμένα κράτη μέλη, οι άστεγοι έχουν συνεχή πρόσβαση σε καταλύματα μόνο κατά τη διάρκεια του χειμώνα και όχι σε μόνιμη βάση καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους·

ΚΓ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, σε ορισμένα κράτη μέλη, οι τοπικές υπηρεσίες κοινωνικής ασφάλισης διαδραματίζουν μόνο παθητικό ρόλο στην παροχή βοήθειας στους αστέγους για την επανένταξή τους στην κοινωνία·

1. εκφράζει τη βαθύτατη ανησυχία του για την κατάσταση περισσότερων από 4 εκατομμυρίων αστέγων ευρωπαίων πολιτών, καθώς η συνεχιζόμενη υγειονομική και οικονομική κρίση θέτει όλο και περισσότερους ανθρώπους εκτός εργασίας και καθιστά περισσότερα άτομα εξαρτώμενα από κοινωνική προστασία·

2. υπενθυμίζει ότι η πρόσβαση στη στέγαση είναι βασικό δικαίωμα όλων των ανθρώπων και καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη να θέσουν τέλος στο φαινόμενο της αστεγίας στην Ένωση έως το 2030 και να θέσουν την εξάλειψή της ως στόχο σε επίπεδο ΕΕ· καλεί την Επιτροπή να αναλάβει ισχυρότερη δράση για τη στήριξη των κρατών μελών όσον αφορά τη μείωση και την εξάλειψη της αστεγίας, ως προτεραιότητα στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και σύμφωνα με τους ΣΒΑ του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών·

3. τονίζει ότι η αστεγία χαρακτηρίζεται ως μία από τις σοβαρότερες μορφές φτώχειας και στέρησης που πρέπει να κατανικηθεί μέσω στοχευμένων και ολοκληρωμένων πολιτικών, εφαρμοστέων με βιώσιμο τρόπο, μέσω της καταπολέμησης προσωπικών παραγόντων κινδύνου (όπως τα ατομικά σημεία τρωτότητας) και διαρθρωτικών παραγόντων κινδύνων (όπως η στέγαση και η ανεργία)·

4. καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να θεσπίσουν κοινό ορισμό και συνεκτικούς δείκτες του πλαισίου της αστεγίας στην ΕΕ, οι οποίοι θα καταστήσουν δυνατή την κοινή κατανόηση, τη συστηματική σύγκριση και την αξιολόγηση της έκτασης του φαινομένου της αστεγίας σε διάφορα κράτη μέλη της ΕΕ·

5. υπενθυμίζει ότι κατά τη διάρκεια της κρίσης COVID-19 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο παρείχε στέγη σε 100 άστεγες γυναίκες στις εγκαταστάσεις του·

6. επισημαίνει τη σημασία της ενίσχυσης των μηχανισμών συλλογής δεδομένων, καθώς τα ποσοστά αστεγίας θα μπορούσαν στη συνέχεια να παρακολουθούνται συστηματικά σε επίπεδο ΕΕ μέσω οργανισμών όπως η Eurostat·

7. επικροτεί το έργο της ευρωπαϊκής πλατφόρμας για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, για την υποστήριξη και την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης, ως μία από τις εμβληματικές πρωτοβουλίες της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για την έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη·

8. καλεί την Επιτροπή να προτείνει ένα πλαίσιο της ΕΕ για τις εθνικές στρατηγικές για την αστεγία και καλεί περαιτέρω τα κράτη μέλη να υιοθετήσουν την αρχή «Housing First» (προτεραιότητα στη στέγαση), με βάση τις ορθές πρακτικές ορισμένων κρατών μελών, η οποία συμβάλλει στην ουσιαστική μείωση του ποσοστού της αστεγίας μέσω της καθιέρωσης αποφασιστικών σχεδίων δράσης και καινοτόμων προσεγγίσεων· δηλώνει ότι οι καινοτόμες αυτές προσεγγίσεις στηρίζονται στην έννοια της κατοικίας ως θεμελιώδους ανθρώπινου δικαιώματος και έπειτα αναπτύσσουν ευρύτερες οδούς κοινωνικής και εργασιακής ένταξης·

9. χαιρετίζει τη δέσμευση της Επιτροπής να συνεχίσει να στοχεύει στη μείωση της αστεγίας μέσω της ενσωμάτωσής της στις σχετικές τομεακές πολιτικές της ΕΕ, ιδίως —αλλά όχι αποκλειστικά— στους τομείς της περιφερειακής ανάπτυξης, της υγείας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της νεολαίας, της ισότητας των φύλων, της μετανάστευσης και της ένταξης·

10. καλεί τα κράτη μέλη να αναλάβουν την πρωταρχική ευθύνη τους για την καταπολέμηση της αστεγίας, να εργαστούν για την πρόληψη και την έγκαιρη παρέμβαση που αποδεικνύονται συχνά οι πλέον αποδοτικές —από άποψη κόστους και ελαχιστοποίησης των επιβλαβών συνεπειών— πολιτικές για την αντιμετώπιση της αστεγίας, και να αναθέσουν πιο ενεργό ρόλο στις περιφερειακές και τοπικές υπηρεσίες κοινωνικής ασφάλισης προκειμένου να βοηθήσουν τους αστέγους να επανενταχθούν στην κοινωνία·

11. τονίζει την ανάγκη διϋπουργικής και διακυβερνητικής συνεργασίας για την ανάπτυξη και εφαρμογή παρόμοιων στρατηγικών, καθώς και τη συμμετοχή βασικών ενδιαφερόμενων παραγόντων, και ενθαρρύνει την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών·

12. καλεί τα κράτη μέλη και την Επιτροπή να βελτιώσουν τη συλλογή σχετικών και συγκρίσιμων δεδομένων με τη συμμετοχή διαπιστευμένων μη κυβερνητικών οργανώσεων και τοπικών αρχών που δραστηριοποιούνται στον τομέα της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού και που παρέχουν υπηρεσίες σε άτομα που βιώνουν ή βρίσκονται στα πρόθυρα αστεγίας·

13. υποστηρίζει τα καθήκοντα της Επιτροπής Κοινωνικής Προστασίας (ΕΚΠ), στο πλαίσιο της οποίας τα κράτη μέλη, από κοινού με την Επιτροπή, εργάζονται για ζητήματα που σχετίζονται με την αστεγία μέσω της ανοικτής μεθόδου συντονισμού·

14. ζητεί από την Επιτροπή να βελτιώσει την παρακολούθηση και τη διακυβέρνηση και να συνεχίσει την κινητοποίηση χρηματοδότησης και πολιτικών της ΕΕ για την αστεγία· καλεί την Επιτροπή να διασφαλίσει ότι οι περιφέρειες και οι τοπικές αρχές αξιοποιούν τους πόρους του ΕΤΠΑ για την κοινωνική στέγαση·

15. καλεί τα κράτη μέλη να παρέχουν ισότιμη πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες όπως η υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση και οι κοινωνικές υπηρεσίες·

16. καλεί τα κράτη μέλη να στηρίξουν την ένταξη αστέγων στην αγορά εργασίας, μέσω της παροχής εξειδικευμένων και εξατομικευμένων μέτρων στήριξης και συμφιλίωσης, μέσω ολοκληρωμένων προγραμμάτων απασχόλησης και κατάρτισης, καθώς και άλλων προσαρμοσμένων και στοχευμένων προγραμμάτων για τη διευκόλυνση της επανένταξής τους στην αγορά εργασίας· καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι οι επικαιροποιημένες εγγυήσεις για τη νεολαία συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της αστεγίας των νέων·

17. καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν δεόντως τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων που αντικατοπτρίζει τις συνεισφορές που ελήφθησαν καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου διαβούλευσης σχετικά με την αρχή 19, συμπεριλαμβάνοντας «στέγαση και βοήθεια για τους άστεγους» στο σχέδιο δράσης της για το 2021, και επιμένει στην καλύτερη αξιοποίηση του ευρωπαϊκού εξαμήνου, προκειμένου να διασφαλιστεί πρόοδος στη μείωση των ποσοστών αστεγίας και αποκλεισμού από τη στέγαση·

18. επισημαίνει ότι οι άστεγοι και άλλα άτομα που βρίσκονται σε επισφαλείς συνθήκες στέγασης διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο λόγω της κρίσης COVID-19· καλεί επιτακτικά την ΕΕ και τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν στοχοθετημένα μέτρα για την προστασία των αστέγων, να παράσχουν χρηματοδοτική βοήθεια σε διαπιστευμένες ΜΚΟ και συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, καθώς και να στηρίξουν τις τοπικές αρχές στην εξασφάλιση ασφαλών χώρων και στην αποτροπή των εξώσεων·

19. καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να χρησιμοποιήσουν τα υφιστάμενα μέσα, όπως και μέσα που υπάγονται στο ΠΔΠ 2021-2027 και στον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, για τη βελτίωση των προοπτικών απασχόλησης και κοινωνικής ένταξης των ανέργων νοικοκυριών·

20. καλεί τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν το ζήτημα των αστέγων επειγόντως, υιοθετώντας μακροπρόθεσμες και ολοκληρωμένες εθνικές στρατηγικές για την αστεγία που να βασίζονται στην κοινότητα και να έχουν ως γνώμονα τη στέγαση, όπως προτείνεται από τη δέσμη μέτρων της ΕΕ για τις κοινωνικές επενδύσεις·

21. καλεί το Συμβούλιο να υποβάλλει τακτικά εκθέσεις για τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί σε αυτόν τον τομέα·

22. καλεί τα κράτη μέλη να ενθαρρύνουν την κοινωνική συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων παραγόντων σε ολοκληρωμένες στρατηγικές για την αστεγία και να προωθήσουν την κοινωνική επιχειρηματικότητα και τις δραστηριότητες «αυτο-καινοτομίας» για τη βελτίωση της ενεργού ένταξης των αστέγων·

23. καλεί τα κράτη μέλη να αποποινικοποιήσουν την αστεγία·

24. καλεί τα κράτη μέλη να παρέχουν μόνιμη και συνεχή πρόσβαση σε καταφύγια έκτακτης ανάγκης σε ολόκληρη την Ένωση· τονίζει, ωστόσο, ότι αυτό δεν αποτελεί παρά μόνο προσωρινή λύση και δεν λειτουργεί ως εναλλακτική λύση έναντι διαρθρωτικών λύσεων, όπως η πρόληψη και η παροχή πρέπουσας στέγασης και κοινωνικής στήριξης για την αντιμετώπιση της αστεγίας·

25. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο, στην Επιτροπή και στις κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια των κρατών μελών.